و یا از نگاه شرعی جایز نیست. این قبیل رفتارها، رفتارهایی هستند که یا نهی خداوند به آنها تعلق گرفته و یا عقل و عرف، آدمی را از انجام آن رفتارها باز می‌دارد. بنابراین اگر انسان بر ترک این رفتارها استقامت ورزد، نفس خویش را از ارتکاب آن اعمال نگاه دارد، صبوری کرده است و صبر او از نوع صبر بر ترک یا صبر بر معصیت است. در واقع، در این نوع صبر، انسان نفس خویش را از تعدّی و تجاوز به رفتارهای نادرست باز می‌دارد و خود را وادار می‌کند تا در چارچوب احکام شرع و اخلاق و نیز قوانین اجتماعی حرکت کند و از حدود آن تعدّی نکند. این امر در آیاتی از قرآن کریم که از معصیت گناه‌کاران سخن به میان آمده، به روشنی انعکاس یافته و گناهکاران، اهل تعدی و تجاوز از حدود الهی دانسته شده‌اند.^۱ بر این اساس انسان برای حبس نفس خویش و بازداشتن آن از تجاوز به حدود الهی و خطوط قرمز اخلاقی، نیازمند شکیبایی و مقاومت است. آن گونه که حضرت اسماعیل به پدر بزرگوار خویش عرض کرد: «ای پدر! به آنچه مأمور هستی عمل کن. اگر خدا بخواهد، مرا از جمله صابران خواهی یافت».^۲ به نظر می‌رسد مقصود اسماعیل علیه السلام از شکیبایی‌اش، هم صبر بر این بلا که باید از جان شیرین خود در راه خدا بگذرد بوده و هم صبر بر اطاعت از خواست خدا و پیامبر او و عدم سرپیچی از فرمان او و پرهیز از هر گونه ناسپاسی و ناشکیبایی.

می‌گردد. این جاست که بهترین صبر تحقق پیدا می‏کند؛ صبری که ریشه و منشأ هر جزع و تأسفی را در دل می‏سوزاند و قطع می‏کند، و چرک غفلت را از صفحه دل می‌شوید.^۱

گاهی به نظر می‌رسد این نوع صبر، از انواع دیگر صبر آسان‌تر است، ولی حقیقت این است که اگر مصایب و بلایا، متنوع، متعدد و مستمر باشد، صبر بر آن از دشوارترین آزمایش‌های پروردگار خواهد بود. از جمله نشانه‌های دشواری این نوع صبر، تجلیل خداوند از ایوب نبی‌ علیه السلام به سبب صبر و شکیبایی و استقامت بر دینداری و بندگی خداست، آن گاه که خدا او را با انواع بلاها به مال و فرزند و جان و آبرو آزمایش نمود.^۲ البته در دشواری صبر بر مصایب و بلایا همین بس که نبی مکرم اسلام۹، فقر را همسایه کفر می‌داند و می‌فرماید: «فقر، انسان را در آستانه کفر قرار می‌دهد».^۳

ب ـ صبر بر معصیت: در قسم دومِِ صبر بر ترک، نفس از انجام رفتارهای زشت و ارتکاب گناه بازداشته می‌شود. این نوع صبر در اصطلاح «صبر بر معصیت» خوانده می‌شود. معصیت در این اصطلاح، مفهومی عام و فراگیر دارد و تمام رفتارهای زشت و ناپسند را شامل‌ می‌شود و فقط به محرّمات اختصاص ندارد.

در این نوع صبر نیز همانند صبر بر مصیبت، طبع انسان در شرایطی قرار می‌گیرد که مایل است رفتاری انجام دهد که از نظر اخلاقی ناپسند