من وارد نمی‌شود. بنابراین هر گونه ترس و واهمه‌ای از غیر خدا بی‌معناست^۱ و سستی در انجام دادن کار برای رسیدن به هدف روا نیست.^۲

حضرت هود علیه السلام ـ بر اساس آنچه در قرآن کریم آمده است^۳ ـ با اطمینان خاطر و بدون هراس از زیانی که از طرف قومش احتمال داشت، آنان را در رساندن هر گونه زیانی به خودش ناتوان می‌بیند و دلیل این شجاعت و اطمیƘǙƠخاطرش را در توکّل به خدایی که اختیار همه عالم و موجوداتش زیر سلطه اوست می‌داند. علامه طباطبایی در تفسیر این آیه می‌نویسد:

من در کار خودم بر خدا توکّل کرده‏ام که مدبّر امر من و شما است» و برای این که بفهماند شما هیچ کاری نمی‏توانید به من بکنید، نه این که می‏توانید ولی من نمی‏ترسم، اضافه کرد: (ما مِنْ دَابَّةٍ إِلّا هُوَ آخِذٌ بِناصِیتِها إِنَّ رَبِّی عَلی‏ صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ) و فهمانید که من در توکّل کردنم به خدا، پیروزم، چون خدای تعالی بر کار من و شما احاطه دارد و او شما را هلاک می‏کند نه مرا؛ زیرا او بر صراط مستقیم است، یعنی در رویارویی حق با باطل همواره سنّتش یکسان بوده و آن یاری کردن حق و غلبه دادن آن بر باطل است.^۴

۵. نترسیدن از سرانجام کار

از دیگر لوازم ضروری توکّل، نترسیدن از سرانجام کار است. انسان متوکّل پس از آگاهی به لوازم معرفتی و عملیِ توکّل، با اطمینان کامل و شجاعت و جسارت، کار خویش را پی می‌گیرد و از عواقب آن در هراس نیست؛ زیرا بر خدا توکّل کرده و خود را به او سپرده است. به عبارت دیگر کسی‌که در مسیر نیل به هدف خویش ضمن حرکت و تلاش، به خدا نیز توکّل کرده است، قدم‌هایش نمی‌لرزد و اراده‌اش سست نمی‌شود و از مخلوق خدا در هراس نیست. پس با عزمی راسخ و اراده‌ای قوی پیش می‌رود و به یاری خدایی که به او توکّل کرده، به مقصود خویش دست می‌یابد. آیات متعدد قرآن کریم این معنا را بیان می‌کند که پس از توکّل، برای انسان متوکّل، بیم و هراس جز از خدا معنا ندارد و اگر از غیر خدا هراسناک باشد، در حقیقت در توکّلش به خدا نقصانی راه یافته است. خدای تبارک و تعالی در سوره توبه پیامبر صلی الله علیه و آله خود را این گونه مورد خطاب قرار داده، می‌فرماید:

(فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُلْ حَسْبِی اللَّهُ لا إِلهَ إِلّا هُوَ عَلَیهِ توکلتُ وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظیمِ).^۱
اگر باز گردند بگو: خدا برای من کافی است، خدایی جز او نیست، بر او توکّل کردم و اوست پروردگار عرش بزرگ.

پس اگر عده‌ای که ایمان آوردند از ایمان خود بازگردند و به تو اذیت و آزار رسانند بیمناک مباش و به آنان بگو خدا برای من بس است؛ بر او توکّل می‌کنم و جایی که او یار و یاورم باشد هیچ زیانی بدون اذن او بر