عزّت نفس

(مَنْ کانَ یُریدُ الْعِزَّةَ فَلِلَّهِ الْعِزَّةُ جَمیعاً).^۱

هر که عزّت بخواهد، بداند که همه عزّت از آنِ خداست.

واژه‌شناسی عزّت

«عزیز» از ماده «عزّ‏» به معنای شدت و قوّت و صلابت است و چیزی که غلبه و نفوذناپذیری و پیروزی در پی دارد.^۲ بین دو واژه «عزّت» و «قدرت»، قرابت معنایی نزدیکی وجود دارد؛ یکی به معنای «توانمندی» و دیگری به معنای «نیرومندی» است. با این حال توانمندی اعم از نیرومندی است؛ یعنی هر نیرومندی، توانمندی نیز است؛ اما چه بسا توانمندی که مقصود از آن نیرومندی نیست.

نکته دیگری در واژه «عزّت»، توانی است که در آن شکست راه ندارد و حتماً پیروزی و رسیدن به مقصود را به دنبال دارد. لذا برخی

اصلاح رفتار انسان با نفس خویش، اهمیت والایی دارد؛ زیرا اصلاح رفتار انسان در دیگر حوزه‌های رفتاری، یعنی رفتار با خدا، هم‌نوعان و طبیعت، مترتب بر اصلاح رفتار با خود اوست. بنابراین فضایل اخلاق فردی را که با اصلاح رفتار انسان با خودش ارتباط محکمی دارد، مقدم ساختیم. اما از آن جا که اهمیت تمام فضایل اخلاقی فردی، یکسان نیست، از میان آنها چند فضیلت که اهمیت بیشتری دارند بررسی می‌کنیم: عزّت نفس، توکّل، صبر، شرم یا حیا، و پاکدامنی یا عفت از مهمترین فضائل اخلاقی فردی هستند که بدانها خواهیم پرداخت.