خوش‌گمانی (حُسن ظنّ)

از صفات پسندیده، مثبت‌اندیشی و حُسن ظن است. اجتماع، جایگاه بسیار ویژه‌ای در تعالیم اسلامی دارد و بخش زیادی از آموزه‌های اسلام به سامان‌دهی امور اجتماعی و تعامل و رابطه درست مؤمنان با یکدیگر یا حتی با غیر مؤمنان اختصاص دارد. در این باره «حُسن ظن» نقشی کلیدی ایفا می‌کند.

واژه‌شناسی حُسن ظنّ

خوش‌گمانی، خوش‌بینی، مثبت‌اندیشی و مثبت‌نگری، تعابیری است که تقریباً همگی یک معنا دارند و در زبان فارسی درباره کسی به کار برده می‌شود که به افراد و وقایع و حوادث نگاه مثبت دارد و معمولاً تفسیری بد و ناخوشایند از آنها ارائه نمی‌کند. این معنا در ادبیات دینی به «حُسن ظن» تعبیر شده است. «حُسن ظن» در لغت به معنای «گمان خوب» است، در مقابل «سوء ظن» به معنای «گمان بد».

در تعریف اصطلاحی، نیک‌انگاری نسبت به خدا، فعل و انفعالات جهان هستی، و نیز گفتار و کردار انسان‌ها، خوش‌بینی، مثبت‌نگری یا به تعبیر روایات اسلامی «حسن ظن» نام دارد.^۱

از این که دشمنان خدا را دوست بداری یا دوستی‌ات را نثار غیر دوستان خدا کنی بر حذر باش؛ زیرا هر کس دیگری را دوست داشته باشد با او برانگیخته می‌شود.

نتیجه آن‌که اگر در انتخاب دوست دقت‌ کافی نشود و معیارهای دوست خوب در نظر گرفته نشود، دیری نمی‌پاید که آرزو شود ای کاش با فلانی رفاقت نداشم و از خواسته‌های او پیروی‌ نمی‌کردم.^۱