به طوری که مؤمن و کافر تو را دوست بدارند».^۱ این معنا، با آیه مزبور که خداوند القاء محبّت را به خود نسبت می‌دهد، مناسب‌تر است؛ معنایی که نگارنده نیز در صدد بیان آن است.

تأثیر مستقیم خداوند در ایجاد الفت و دوستی، در آیه دیگر از سوره انفال تأیید شده است:

(وَ ألَّفَ بَینَ قُلُوبِهِمْ لَوْ أنْفَقْتَ ما فِی الْأرْضِ جَمیعاً ما ألَّفْتَ بَینَ قُلُوبِهِمْ وَ لکنَّ اللَّهَ ألَّفَ بَینَهُمْ إِنَّهُ عَزیزٌ حَکیمٌ).^۲و خداوند دل‌هایشان را به یکدیگر مهربان ساخت که اگر تو همه آنچه را که در روی زمین است انفاق می‏کردی، قادر به آن نبودی، ولی خدا دل‌هایشان را به یکدیگر مهربان ساخت که او توانا و حکیم است.

بر اساس این آیه، این که انسان فردِ دیگری را دوست داشته باشد در اختیارش نیست؛ یعنی نمی‌تواند محبّت یا دشمنی کسی را در قلب خود یا دیگری بگذارد یا از قلب خویش یا دیگری بر دارد. البته این بدان معنا نیست که آدمی در ایجاد دوستی یا دشمنی در قلب خویش هیچ ‌گونه نقشی ایفا نمی‌کند. شاید بتوان نقش انسان را در تحقّق این امر، به نقش او در کسب روزی تشبیه کرد که خداوند روزی همه خلایق را عطا می‌کند و رزّاق علی الاطلاق است ولی وظیفه کار و تلاش را از انسان سلب نمی‌کند. انتساب امور به خدا مشابه آیه دیگری است که فرمود: (وَ ما رَمَیتَ إِذْ رَمَیتَ وَ لکنَّ اللَّهَ رَمی).^۳ ‏ از این موارد مشابه استفاده می‌شود که

محبّت در قلب دیگری یا برداشتن آن از قلب او، در اختیار خداوند متعال است. در قرآن کریم می‌خوانیم:

(أنِ اقْذِفیهِ فِی التَّابُوتِ فَاقْذِفیهِ فِی الْیمِّ فَلْیلْقِهِ الْیمُّ بِالسَّاحِلِ یأْخُذْهُ عَدُوٌّ لی‏ وَ عَدُوٌّ لَهُ وَ ألْقَیتُ عَلَیک مَحَبَّةً مِنِّی وَ لِتُصْنَعَ عَلی‏ عَینی).^۱‏
او را در صندوق بگذار و به دریا رها کن تا دریا او را به ساحل اندازد و دشمن من و دشمن او، او را بگیرد و بر تو در دل بیننده محبّت افکندم تا زیر نظر من تربیت شوی.

علامه طباطبایی در باره معنای این آیه معتقد است خداوند محبّت موسی علیه السلام را در دل فرعون نهاد و او را از کشتنش منصرف ساخت و برای بزرگ شدنش او را به مادرش سپرد.^۲ انتساب انداختن محبّت موسی علیه السلام در قلب فرعون به خداوند، تصریح دارد که محبّت قلبی تحت اراده ‌الهی است و علت تامه آن خواست و اراده خداست. صاحب مجمع البیان دوست داشتن موسی علیه السلام را از سوی فرعون، آسیه و هر بیننده دیگر، به کیفیت آفرینش او مرتبط می‌سازد و می‌گوید:

(وَ ألْقَیتُ عَلَیک مَحَبَّةً مِنِّی) یعنی تو را آن چنان آفریدم که هر که تو را ببیند دوستت بدارد؛ حتی فرعون هم تو را دوست داشت و از شرّش سالم ماندی و آسیه همسر فرعون هم تو را دوست داشت و تو را به فرزندی گرفت.^۳

و در ادامه، به نقل از ابن عباس، ایجاد محبّت را به خداوند نسبت می‌دهد و از قول او می‌گوید: «یعنی محبّت تو را در دل بندگانم انداختم