181
قرآن کتاب اخلاق

مرحله سوم تکریم، آموزش اسماء به اوست. آموزشی که پس از آن، فرشتگان را به هماوردی با او می‌طلبد و چون ناتوانی آنان آشکار می‌شود در بیان دلیل جایگاه رفیع انسان می‌فرماید: «آیا به شما نگفتم که من غیب آسمان‏ها و زمین را می‏دانم».۱

تکریم و بزرگداشت گران‌سنگ بعدی که پیامد بسیار بزرگی به دنبال دارد، دستور سجده به انسان بود. این دستور را می‌توان اوج تکریم و احترام انسان از سوی پروردگار دانست. البته دیگر پیامد سنگین و بزرگ آفرینش انسان، تمرّد ابلیس و رانده شدنش از درگاه خدا پس از هزاران سال عبادت به درگاه او بود. نشانه این پیامد سنگین، آن است که خداوند در قرآن کریم بارها از این حادثه خبر داده است.۲

مرحله دیگری از تکریم، تصریح خداوند به تکریم انسان است؛ آن‌گاه که فرمود: «و به راستی ما فرزندان آدم را گرامی داشتیم، و آنان را در خشکی و دریا، به مرکب‏ها و کشتی‏ها برنشاندیم، و از پاکیزه‏ها به آنان روزی دادیم، و آنان را بر بسیاری از آن چه آفریده‏ایم، برتری شایسته بخشیدیم».۳

و بالاخره مرحله پایانی تکریم، مکلّف ساختن او و واگذار کردن مسئولیت به اوست؛ مسئولیتی که هیچ یک از مخلوقات خدا تاب و توان پذیرفتن آن را نداشت: «به راستی ما امانت خود را بر آسمان‏ها و زمین و کوه‏ها عرضه داشتیم، آن‏گه آنان از به عهده گرفتن آن سرباز زدند و از آن

1.بقره: ۳۳.

2.بقره: ۳۴؛ اعراف: ۱۱؛ اسرا: ۶۱؛ کهف: ۵۰؛ طه: ۱۶۱.

3.اسرا: ۷۰: (وَ لَقَدْ کرَّمْنا بَنی‏ آدَمَ وَ حَمَلْناهُمْ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّیباتِ وَ فَضَّلْناهُمْ عَلی‏ کثیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضیلاً).


قرآن کتاب اخلاق
180

گفت و با او رفتار کرد که همگان از جایگاه رفیع و منزلت بلندش نزد پروردگار آگاه شوند. ازاین‌رو نه تنها اجازه بی‌حرمتی به دیگری را به هیچ یک از بندگان خود نداد، بلکه به انسان نیز اجازه بی‌حرمتی به نفس خودش را نداده است.

تکریم و بزرگداشت انسان از سوی خداوند، در مراحل مختلف اتفاق افتاده است. نخستین مرحله، تجلیل از مقام انسان و با خبر ساختن فرشتگان نسبت به آفرینش انسان به عنوان خلیفه و جانشین خدا بر روی زمین است؛ آن گاه که به فرشتگان فرمود: «هنگامی که پروردگار تو به فرشتگان فرمود: همانا در زمین خلیفه‌ای خواهم گماشت. آنان گفتند: آیا در زمین کسی می‌آفرینی‏ که فساد و تباهی می‌کند و خون‌ها می‌ریزد در حالی که ما تسبیح می‏کنیم، به ستایش تو و تنزیه مشغولیم؟! فرمود: به درستی که من می‌دانم آنچه را که شما نمی‌دانید».۱

این بیان خداوند در حقیقت، دفاع از موجودی است که هنوز او را نیافریده است. او اشکال فرشتگان را پاسخ می‌گوید و از منزلت بالای او نزد خویش خبر می‌دهد.

مرحله بعدی تکریم انسان، پس از آفرینش اوست آن گاه که خداوند به جسم او از روح خود می‌دمد و سپس ذات اقدس خویش را به خاطر آفرینش او تحسین می‌کند.۲ این تحسین، دو مرتبه در قرآن کریم یاد شده است.۳

1.بقره: ۳۰: (وَ إِذْ قالَ رَبُّک لِلْمَلائِکةِ إِنِّی جاعِلٌ فِی الْأرْضِ خَلیفَةً قالُوا أ تَجْعَلُ فیها مَنْ یفْسِدُ فیها وَ یسْفِک الدِّماءَ وَ نَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِک وَ نُقَدِّسُ لَک قالَ إِنِّی أعْلَمُ ما لا تَعْلَمُونَ).

2.مؤمنون: ۱۴: (ثُمَّ خَلَقْنَا النُّطْفَةَ عَلَقَةً فَخَلَقْنَا الْعَلَقَةَ مُضْغَةً فَخَلَقْنَا الْمُضْغَةَ عِظاماً فَکسَوْنَا الْعِظامَ لَحْماً ثُمَّ أنْشَأْناهُ خَلْقاً آخَرَ فَتَبارَک اللَّهُ أحْسَنُ الْخالِقینَ).

3.غافر: ۶۴: (اللَّهُ الَّذی جَعَلَ لَکمُ الْأرْضَ قَراراً وَ السَّماءَ بِناءً وَ صَوَّرَکمْ فَأحْسَنَ صُوَرَکمْ وَ رَزَقَکمْ مِنَ الطَّیباتِ ذلِکمُ اللَّهُ رَبُّکمْ فَتَبارَک اللَّهُ رَبُّ الْعالَمینَ).

  • نام منبع :
    قرآن کتاب اخلاق
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد تقي سبحاني نيا
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    اتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 59860
صفحه از 291
پرینت  ارسال به