129
قرآن کتاب اخلاق

۳. گروه سوم آیاتی هستند که به انسان تذکر می‌دهند که در همه حال، موجود یا موجوداتی محترم، حاضر و ناظر بر اعمال و رفتار انسانند و در هیچ شرایطی نمی‌توان از منظر این ناظران محترم پنهان شد و کاری را انجام داد که از نظر آنان دور بماند. همچنین هرگز نمی‌توان در دل خود نیتی کرد و یا در سر خود اندیشه‌ای پروراند مگر این که خدا و ملائکه‌ از آن با خبرند و آن را ثبت و ضبط می‌کنند. آیاتی که خدا و ملائکه را بر اعمال آدمی ناظر می‌دانند و مسئولیت برخی از ملائکه را ثبت و ضبط اعمال و رفتار او بر می‌شمارند از این جمله هستند.۱

بنابراین دست کم با این سه دسته از آیات قرآن کریم ـ که نمونه‌هایی از آن در پاورقی آمده است ـ رو به رو هستیم که برای کسب خصلت حیا و شرم هنگام فراهم آمدن کاری ناپسند و زشت، برای انسان مؤمن

1.ق: ۱۶: (وَ لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ وَ نَعْلَمُ ما تُوَسْوِسُ بِهِ نَفْسُهُ وَ نَحْنُ أقْرَبُ إِلَیهِ مِنْ حَبْلِ الْوَریدِ)؛ ما انسان را خلق کردیم و می‏دانیم که در درون خویش چه اندیشه‏ای دارد و ما از رگ گردن به او نزدیک‌تریم؛ زخرف: ۸۰: (أمْ یحْسَبُونَ أنَّا لا نَسْمَعُ سِرَّهُمْ وَ نَجْواهُمْ بَلی‏ وَ رُسُلُنا لَدَیهِمْ یکتُبُونَ)؛ آیا گمان کرده‏اند ما اسرار دل و سخنان در گوشی آنان را نمی‏شنویم؟ بلی می‏شنویم و فرشتگان ما نزد آنان حاضرند و می‏نویسند؛ ق: ۱۸: (ما یلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلأ لَدَیهِ رَقیبٌ عَتیدٌ)؛ هیچ سخن بر زبان نمی‏آورد، جز این که همان لحظه نزد وی مراقبی آماده است؛ انفطار: ۱۰ ـ ۱۲: (وَ إِنَّ عَلَیکمْ لحََفِظِینَ کرَامًا کاتِبِینَ یعْلَمُونَ مَا تَفْعَلُونَ)؛ البته نگهبان‌ها بر (مراقبت احوال) شما مأمورند. که آنها نویسندگان (اعمال شما و فرشته) مقرب خدایند. شما هر چه کنید همه را می‏دانند؛ حدید: ۴: (وَ هُوَ مَعَکمْ أینَ ما کنْتُمْ وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصیرٌ)؛ و هر جا باشید، او با شماست و خداوند به آنچه انجام می‏دهید، بیناست.


قرآن کتاب اخلاق
128

کتاب خدا به تقسیم رفتارها به بد و خوب بسنده نشده است، بلکه در برخی آیات دیگر، مصادیق رفتارهای بد نیز بیان شده است. برای مثال، مخالفت با فرمان الهی، هواپرستی، ظلم و ستم، تبعیت از شیطان، فساد و فحشا، قتل و خون‌ریزی و شرب خمر از جمله مصادیق رفتارهای بَد هستند که در آیات قرآن بدان‌ها تصریح شده است.۱

۲. گروه دیگری از آیات قرآن کریم، بیانگر جایگاه رفیع انسان میان موجودات و تکریم او توسط خدای متعال است. این دسته از آیات، در صدد بیان حرمت نفس و احترام انسان است تا از این راه او را به مراقبت از حرمت نفس و آبرویش تشویق کند و از تضییع منزلت والای انسانی و حرمت نفسش با رفتارهای زشت و ناپسند، برحذر دارد. از این گروه هستند آیاتی که به تکریم انسان از سوی خدا،۲ تحسین ذات مقدّسش پس از آفرینش او۳ و دستور به فرشتگان برای سجده به آدم اشاره دارند.۴

1.ر.ک: بقره: ۱۲۰ و ۱۴۵؛ رعد: ۳۷ (پیروی از هوای نفس)؛ نساء: ۱۱۹؛ مریم: ۴۴؛ فاطر: ۶ (پیروی از شیطان)؛ نساء: ۱۴؛ احزاب: ۳۶؛ جن: ۱۴ (مخالفت با خدا).

2.اسراء: ۷۰: (وَ لَقَدْ کرَّمْنا بَنی‏ آدَمَ وَ حَمَلْناهُمْ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّیباتِ وَ فَضَّلْناهُمْ عَلی‏ کثیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضیلاً)؛ ما فرزندان آدم را گرامی داشتیم و در خشکی و دریا سیرشان دادیم و از چیزهای پاکیزه روزی‏شان کردیم و بر بسیاری از آفریده‏های خویش آنان را برتری کامل دادیم.

3.مؤمنون: ۱۴: (ثُمَّ خَلَقْنَا النُّطْفَةَ عَلَقَةً فَخَلَقْنَا الْعَلَقَةَ مُضْغَةً فَخَلَقْنَا الْمُضْغَةَ عِظاماً فَکسَوْنَا الْعِظامَ لَحْماً ثُمَّ أنْشَأْناهُ خَلْقاً آخَرَ فَتَبارَک اللَّهُ أحْسَنُ الْخالِقینَ)؛ آن گاه نطفه را خون بسته و خون بسته را تکه گوشت و تکه گوشت را به صورت استخوان‌هایی در آوردیم و بر استخوان‌ها گوشت پوشاندیم، پس از آن (با دمیدن روح به آن) خلقتی دیگرش دادیم، آفرین بر خدا که بهترین آفرینندگان است.

4.بقره: ۳۴ (وَ إِذْ قُلْنا لِلْمَلائِکةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلأ إِبْلیسَ أبی‏ وَ اسْتَکبَرَ وَ کانَ مِنَ الْکافِرینَ)؛ و زمانی که به فرشتگان فرمان دادیم که به آدم سجده کنید، همه سجده کردند جز شیطان که سرپیچی کرد و کبر ورزیده و از گروه کافران شد.

  • نام منبع :
    قرآن کتاب اخلاق
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد تقي سبحاني نيا
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    اتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 59835
صفحه از 291
پرینت  ارسال به