هنگام توانمندی بر انتقام، و پاسخ بدی را به خوبی دادن، از وسیع‌ترین ابواب تربیت الهی است.^۱

دوم آن که خداوند می‌خواهد به واسطه بخششِ فردی که به او ستم شده، رحمت خود را بر او نازل کند و او را به پاداشی بس بزرگ برساند؛ پاداشی که ذات مقدسش آن را عهده‌دار شده و در چند آیه به آن تصریح کرده است.^۲ علامه طباطبایی در تفسیر آیه (یا أیهَا الَّذینَ آمَنُوا إِنَّ مِنْ أزْواجِکمْ وَ أوْلادِکمْ عَدُوًّا لَکمْ فَاحْذَرُوهُمْ وَ إِنْ تَعْفُوا وَ تَصْفَحُوا وَ تَغْفِرُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحیمٌ)^۳ می‌نویسد:

[ممکن است] معنایش این باشد که اگر شما مؤمنان، از خطا و دشمنی زنان و فرزندان خود چشم‏پوشی کنید، خدای تعالی هم با شما به مغفرت و رحمت خود معامله می‏کند. در این صورت، این جمله، وعده زیبایی است که خداوند در مقابل رفتار نیکشان به آنها داده ‌است.^۴

البته شبیه این وعده را در سوره نور نیز تصریح کرده و فرموده است: «باید ببخشند و چشم بپوشند؛ آیا دوست ندارید خدا شما را بیامرزد؟!».^۵

نیز به نظر می‌رسد در همین راستاست؛ زیرا خداوند در آیه چهل سوره شوری،^۱ ابتدا مقابله به مثل در بدی را جایز می‌شمارد و جزای هر بدی را بدی‌ای همانند آن می‌داند. این حُکم به خوبی مانع تداوم ستمکاری ستمکاران می‌شود؛ زیرا به ستمکار هشدار می‌دهد که اگر بدی کند امکان این که مطابق آن، بدی ببیند وجود دارد. همان گونه که در آیات قصاص،^۲ خداوند با حکم قصاص، سدی برابر تعرض به جان و مال مردم کشیده است، لذا حِکمت قصاص را تضمین حیات و امنیت جامعه دانسته است.^۳ اما در ادامه آیه چهل سوره شوری، خداوند به عفو و چشم‌پوشی از خطای خطاکاران سفارش می‌کند که دست کم سه دلیل برای آن می‌توان بیان کرد:

نخست آن که با عفو، رشتة اُلفت و دوستی بین هم‌نوعان ایجاد می‌شود و جامعه به سوی اصلاح می‌رود؛ زیرا بخشش خطاکار، او را به سوی جبران خطایش هدایت می‌کند. این بهترین نتیجه‌ را برای جامعه دارد. صاحب تفسیر الفرقان نیز با بیان این نکته معتقد است بخشش