215
قرآن کتاب اخلاق

پروردگارا! محبّت مرا در قلب بندگانت بیانداز، آسمان‌ها و زمین را ضامن روزیم بگردان، ترس از مرا بر قلب دشمنانت بیانداز... مرا دوست بدار و محبوبم گردان، گفتار و کرداری که تو دوست داری نزد من نیز محبوب گردان تا با لذّت آن را انجام دهم و با نشاط از آن عمل دست بردارم.۱

آن حضرت در قسمتی از زیارت امین الله نیز دوست داشتن و محبوب شدن را از خدا درخواست می‌کند و عرضه می‌دارد:

پروردگارا! مرا به مقدّرات مطمئن گردان... دوستدار برگزیدگان و اولیای خود قرار ده و در زمین و آسمانت محبوب گردان.۲

بر اساس آنچه گفتیم، القاء دوستی و دشمنی بر قلب‌ها در اختیار انسان نیست اما اسباب آن را خداوند در اختیار آدمی قرار داده است. ازاین‌رو ایجاد محبّت و برداشتن آن را می‌توان از مسیر اسبابش به اختیار خود درآورد.۳

رابطه مهربانی و محبّت

«حُبّ» از ماده «ح ب ب» ضد «بُغض» و به معنای علاقه قلبی و دوست داشتن است.۴ مهربانی، در حقیقت، نرمی و ملایمت در رفتار است.

1.الصحیفة السجادیة الجامعة، ص۱۴۶: «اللهم اقذف فی قلوب عبادک محبتی، و ضمن السماوات والأرض رزقی، و ألق الرعب فی قلوب أعدائک منی... أحببنی و حببنی، و حبب إلی ما تحب من القول و العمل حتی أدخل فیه بلذة وأخرج منه بنشاط».

2.مصباح المتهجد، ص۷۳۸: «اللهم فاجعل نفسی مطمئنة بقدرک... محبّة لصفوة اولیاءک محبوبة فی أرضک و سماءک».

3.ر.ک: سرّ دلبری، ص۱۰۸ تا ۱۱۰.

4.ر.ک: الصحاح، ج۱، ص۱۰۵؛ لسان العرب، ج۱، ص۲۸۹.


قرآن کتاب اخلاق
214

القاء دوستی یا دشمنی، در دست خداست اما با انجام برخی رفتارها می‌توان زمینه القاء محبّت به وسیله خداوند را در قلب‌ها فراهم آورد. برای مثال، طبق آیه مورد بحث، خداوند محبّت دو قبیله اوس و خزرج را بر دل یکدیگر انداخت، دو قبیله‌ای که سال‌های متمادی با هم سر جنگ داشتند و خون‌های فراوانی بر اثر جنگ میان آنان ریخته می‌شد. محبّت میان اهل این دو قبیله، با اسلام آوردن و تغییر نگرش آنها به دنیا تحقق یافت؛ یعنی ابتدا آنان مقدمه ایجاد محبّت را که همان ایمان به خدا و پیامبرش است مهیّا کردند و رفتارهای نیک انجام دادند، آن گاه خدا نیز میانشان دوستی و محبت برقرار کرد.۱ در باره تأثیر ایمان و عمل صالح در ایجاد محبّت، به آیه دیگری نیز استناد می‌شود.۲ البته علاوه بر ایمان و عمل صالح، برخی رفتارهای اخلاقی به طور خاص نیز تأثیر محبّت‌افزایی دارند؛ رفتارهایی چون خوش‌رویی،۳ مصافحه،۴ انصاف۵و خیرخواهی.۶

علاوه بر موارد پیش‌گفته، دعا و درخواست از خداوند نیز در ایجاد محبّت مؤثر است. امام سجاد علیه السلام در مناجات خود با خدا درخواست می‌کند:

1.ر.ک: مجمع البیان، ج۴، ص۸۵۴.

2.مریم: ۹۶: (إِنَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ سَیجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمنُ وُدًّا)؛ به درستی آنان که گرویدند و کارهای شایسته کردند، به زودی خدا، دوستی را برای ایشان می‌گرداند.

3.تحف العقول، ص۲۰۲: «امام علی علیه السّلام: البشاشة فخ المودّة؛ گشاده‌رویی، دام دوستی است».

4.دعائم الاسلام، ج۲، ص۳۲۶، ح۱۲۳۲: «رسول الله۹: تصافحوا... فان المصافحة تزید فی المودّة؛ با یکدیگر دست بدهید؛ زیرا دست دادن بر دوستی می‌افزاید».

5.غرر الحکم، ح۲۱۱۶: «علی علیه السّلام: الانصاف یؤلف القلوب؛ انصاف، دل‌ها را به یکدیگر پیوند می‌زند».

6.همان، ح۸۴۴: «امام علی علیه السّلام: النصح یثمر المحبّة؛ خیرخواهی، محبّت به بار می‌آورد».

  • نام منبع :
    قرآن کتاب اخلاق
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد تقي سبحاني نيا
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    اتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 59882
صفحه از 291
پرینت  ارسال به