169
قرآن کتاب اخلاق

نیاز به سمت غیر دراز نمی‌کنند و فقر خود را آشکار نمی‌سازند به کار رفته است. این بدان معناست که انسان مؤمن، به کار و تلاش خود تکیه و از درآمد حاصل از تلاش خویش استفاده می‌کند و به آن قانع است اگر چه کم باشد و از سربار شدن بر مردم و درخواست و سؤال از آنان اِبا دارد و هرگز حرمت خویش را با درخواستِ کمک و دستگیری ضایع نمی‌سازد، هر چند درآمد حاصل از آن بسیار باشد. قرآن می‌فرماید:

(لِلْفُقَراءِ الَّذینَ اُحْصِرُوا فی‏ سَبیلِ اللَّهِ لا یسْتَطیعُونَ ضَرْباً فِی الْأرْضِ یحْسَبُهُمُ الْجاهِلُ أغْنِیاءَ مِنَ التَّعَفُّفِ تَعْرِفُهُمْ بِسیماهُمْ لا یسْئَلُونَ النَّاسَ إِلْحافاً وَ ما تُنْفِقُوا مِنْ خَیرٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلیمٌ).۱
صدقه از آن نیازمندانی است که در راه خدا از کار مانده‏اند و از رفتن ناتوانند؛ ناآشنایان، بی‏نیازشان می‏پندارند ولی آنها را به رخسار می‏شناسی که هرگز با اصرار از مردم درخواست نمی‏کنند و هر مالی که ببخشید خداوند از آن آگاه است.

در این آیه شریفه یکی از موارد مهم مصرف صدقه تعیین شده است. آنان گروهی هستند که به دلایل مختلف همچون ناتوانی از کار و تلاش یا بیماری و مانند آن، به فقر مالی مبتلا شده‌اند. البته برخی از مفسران، مقصود از عبارت (اُحْصِرُوا فی‏ سَبیلِ اللَّهِ لا یسْتَطیعُونَ ضَرْباً فِی الْأرْضِ) را کسانی می‌دانند که به دلیل جهاد فی سبیل الله، امکان کار و تلاش برای تأمین معاش خود و خانواده را نداشته‌اند.۲ به هر روی، نیازمندانی که فقر و نیازشان برخاسته از عدم امکان یا عدم توان فرد باشد، شایسته توجه و کمک‌رسانی هستند پیش از آن که به زبان آیند. اما نیازمندانی که نیازشان

1.بقره: ۲۷۳.

2.ر.ک: تفسیر الصافی، ج‏۱، ص۳۰۰؛ ترجمۀ جوامع الجامع، ج‏۱، ص۳۵۶.


قرآن کتاب اخلاق
168

سرپرست اموال یتیم از هر گونه اتهام سوء استفاده مبرّی بماند و علی رغم زحماتش دامنش به اتهام اکل مال یتیم آلوده نشود.۱

در آیه دیگری نیز تصرف مال یتیم، منع گردیده و به خوردن آتش تشبیه شده است۲ اما به نظر می‌رسد عفّت مالی فقط در خویشتن‌داری از مال یتیم خلاصه نمی‌شود و شامل پرهیز از هر درآمد نامشروعی است. این معنا از برخی از آیات دیگر نیز استفاده می‌شود۳ که به دلیل پرهیز از اطاله کلام از ذکر آن خودداری می‌کنیم.

۲. درخواست نکردن از مردم

در آیه دیگر، سجیه عفت در باره کسانی که از نظر مالی ناتوانند اما دست

1.ر.ک: المیزان فی تفسیر القرآن، ج‏۴، ص۱۷۲ و ۱۷۳؛ ترجمۀ جوامع الجامع، ج‏۱، ص۵۵۵؛ ترجمۀ مجمع البیان، ج‏۵، ص۲۸.

2.نساء: ۱۰: (إِنَّ الَّذینَ یأکلُونَ أمْوالَ الْیتامی‏ ظُلْماً إِنَّما یأکلُونَ فی‏ بُطُونِهِمْ ناراً وَ سَیصْلَوْنَ سَعیراً)؛ کسانی که اموال یتیمان را به ناحق می‏خورند، فقط در شکمشان آتش فرو می‏برند و حتماً به آتش افروخته داخل خواهند شد.

3.مائده: ۴۲: (سَمَّاعُونَ لِلْکذِبِ أکالُونَ لِلسُّحْتِ فَإِنْ جاؤُک فَاحْکمْ بَینَهُمْ أوْ أعْرِضْ عَنْهُمْ وَ إِنْ تُعْرِضْ عَنْهُمْ فَلَنْ یضُرُّوک شَیئاً وَ إِنْ حَکمْتَ فَاحْکمْ بَینَهُمْ بِالْقِسْطِ إِنَّ اللَّهَ یحِبُّ الْمُقْسِطینَ)؛ گوشگیران دروغگو و خورندگان حرام هستند اگر پیش تو آمدند میانشان داوری کن یا از آنها اعراض کن، و اگر اعراض کنی به تو ضرری نتوانند زد و اگر حکم کنی، به عدل حکم کن که خدا عدالت کاران را دوست دارد.

  • نام منبع :
    قرآن کتاب اخلاق
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد تقي سبحاني نيا
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    اتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 59657
صفحه از 291
پرینت  ارسال به