عفّت

یکی از سجایای بسیار مهم اخلاقی و از ارکان آن «عفّت» است؛ زیرا نتیجه آن کنترل قوه شهوت است. عالمان اخلاق قوای انسان را چهار نوع می‌دانند: عقلیه، وهمیه، غضبیه و شهویه. لذّت‌هایی که برای انسان متصور است نیز یکی از این قوا یا ذیل یکی از آنهاست. هر یک از این قوای چهارگانه نیازمند تهذیب و تربیت‌اند و با تهذیب هر یک، فضیلتی برای انسان حاصل می‌شود؛ از تهذیب قوه عاقله، صفت حکمت، از تهذیب قوه واهمه، صفت عدالت، از تهذیب قوه غضبیه، صفت شجاعت و از تهذیب قوه شهویه، صفت عفت حاصل می‌گردد.^۱ ازاین‌رو، عفّت یکی از ارکان صفات اخلاقی به شمار می‌رود و زمینه‌ساز تحقق برخی صفات اخلاقی دیگر نیز می‌شود و بالاخره وجود و عدم یا ضعف و قوتش، در سعادت و شقاوت انسان نقش مهمی ایفا می‌کند.

می‌شود با رفتن حیا، زینت اسلام نیز از بین می‌رود و باب خیر و خوبی مسدود و باب شرّ و زشتی گشوده می‌گردد و در نهایت، ایمان رخت برمی‌بندد و هلاکت ابدی را به دنبال می‌آورد. در حدیثی از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله آمده است:

لم یبْقَ مِن أمْثالِ الأنْبیاءِ ـ علیهم السلام ـ إلاّ قَولُ النّاسِ: إذا لَم تَسْتَحی فاصْنَعْ ما شِئْتَ.
از مثل‌های پیامبران ـ علیهم السلام ـ جز این سخنِ مردم بر جای نمانده است که: وقتی حیا نداشتی، هر کاری می‌خواهی بکن.^۱

رسول خدا صلی الله علیه و آله با این بیان خود، از انسان بی‌حیا قطع امید کرده است؛ زیرا فردِ بی‌‌حیا از انجام زشت‌ترین رفتار‌ها پروا ندارد و همان گونه که گذشت او نه برای آبروی خود ارزشی قائل است، و نه حضور ناظری را محترم می‌شمارد و نه اصولاً رفتاری را زشت می‌شمارد. این ویژگی‌ها، قدرت بازدارندگی او را هنگام فراهم آمدن شرایط رفتار زشت و ناپسند از بین می‌برد و در نتیجه چنین رفتارهایی برای او به آسانی اتفاق می‌افتد. از این رو راهی برای نجات، متصور نخواهد بود.