گرفته است. هر چند شماری از این روایات آمیخته به جعل هستند‏‏‏، لکن رویکرد غالب و مشهور اعتبار اصل شفابخشی و خواص‏مندی قرآن است که در روایات اصیل و معتبر مورد تأکید قرار گرفته است و در تعامل با این روایات قواعدی وجود دارد که می‏تواند به تشحیص سره از ناسره کمک نماید.^۱ از این رو، ‏شماری از احادیث امامیه - که به بیان تأثیرات قرائت یا نگارش برخی از آیات و سوره‏ها با شرایطی ویژه پرداخته‏اند - به روایات شناخت خواص قرآن نام‏گذاری کرده‏ایم تا از سایر روایات متمایز شوند.

در برخی پژوهش‏های معاصر، محققان امامیه خواص آیات و سوره‏های قرآن را مبتنی بر روایات و آرای عالمان گزارش کرده‏اند.^۲ شماری از تفاسیر شیعه چون مجمع البیان طبرسی، نیز در ابتدای هر سوره، ذیل عنوان «فضلها» روایات و اقوال صحابه و تابعان در فواید سوره‌ها را یادآور شدند. شایان ذکر است که تفکیک روایات فضایل از خواص سوره‏ها و آیات ضروری است؛ زیرا به دو موضوع متمایز از هم پرداخته‏اند؛ همان طوری که زرکشی و سیوطی نیز این دو مبحث را همدیگر تفکیک کرده و هر کدام را در باب مستقلی آورده‏اند و این نشان می‏دهد که از نگاه آن‏ها نیز این دو موضوع مستقل از همدیگر هستند. لذا روایات ناظر به آن‏ها را نیز ‏‏‏باید مستقل از همدیگر بررسی کرد.

نویسندگان تک‏نگاری‏های خاص نیز خواص القرآن را از فضایل تفکیک کرده‏اند. فقط نویسندگان ایرانی به این تجمیع تمایل نشان داده‏اند. ما نیز روایات ناظر به فضایل آیات و سوره‏ها را در بخش اسم‏شناسی‏ گنجانده‏ایم؛ زیرا الزاماً ناظر به خواص به معنای آثار و فواید دنیوی و اخروی نیستند. البته خواص قرآن در بحث فضایل قرآن کارآمد است و بخشی از این فضایل مبتنی بر این خواص است. بدون روایات، امکان شناخت خواص سوره‏ها و آیات میسور نیست و در این موضوع تنها راه معتبر حدیث معتبر از معصوم علیه السلام است که ما را به آفاق قرآن رهنمون می‏نماید.

دنیوی است. لذا در سیره نبوی و اهل بیت علیهم السلام بر کاربست قرآن در رهایی از فشارها و رنج‏های روحی و جسم و ایمن شدن از آزار و شرّ دیگران تأکید شده است. یکی از محققان امامیه به زیبایی این اثر قرآن را مستند به آیات قرآن و روایات چنین تبیین کرده است:

۰.لا ریب فی أنّ القرآن بجمیع معانیه، و بطونه، و إشاراته، و لطائفه و حقائقه شفاء من العیوب النفسیّة، و الأمراض القلبیّة الَّتی هی الجهالات و الضلالات، و الانحرافات، و متابعة الأهواء النفسانیّة، و الوساوس الشیطانیّة، و إلیه الإشارة بقوله تعالى: (وَ نُنَزِّلُ مِنَ ٱلْقُرْءَانِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِّلْمُؤْمِنِینَ وَ لَا یزِیدُ ٱلظَّالِمِینَ إِلَّا خَسَارًا). و روى العیّاشی عن مولانا الصادق علیه السلام قال: «إنّما الشفاء فی علم القرآن لقوله: (وَ نُنَزِّلُ مِنَ ٱلْقُرْءَانِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَ رَحْمَةٌ)، لأهله لا شکّ فیه و لا مریة‏»... و قد مرّ کثیر من الأخبار المتعلَّقة بالمقام فی الباب الثانی. و کما أنّ باطنه و معانیه، و علمه، و العمل به شفاء من الأمراض الباطنیّة کذلک ألفاظه و حروفه شفاء من الأمراض البدنیّة، ففی معانیه شفاء الروح و الجنان بنور العلم و الإیمان، و فی ألفاظه شفاء الأبدان، و قوّة الأرکان، بل و فی کلّ من الأمرین کلّ من الأمرین، و لذا یجوز بل یستحبّ الاستشفاء به من الأمراض الظاهرة و الباطنة.^۱

این آثار انس، قرائت و عجین شدن با آموزه‏ها و فرهنگ قرآنی غیر از معارف عمیق آن است که در ادبیات قرآن‏‏پژوهی از آن‏ها به خواص قرآن یاد می‏شود. این خواص شامل طیف گسترده‌ای از آثار معنوی، شفا بخشی جسم و‏ روان، حراست و حفاظت قاری از بلایا و اشرار، پیامدهای دنیوی و اخروی و... قرآن است. نظر به فراوانی و تأکیدات روایات در موضوع خواص قرآن، در کتاب‏ها‏ی علوم قرآنی باب مستقلی به این مهم اختصاص داده شده است^۲ و تک‏نگاری‏های ارزشمندی نیز در تدوین^۳ و ارزیابی^۴ این روایات صورت