65
گونه‌شناسی احادیث قرآنی امامیه از نظریه تا تطبیق

و لا تسلیمٍ»، «لا تغار التَحیَّة»۱ و موارد دیگر،۲ احادیث امام علی علیه السلام، همانند: «مَنْ یَطِع اللَّه یَغُرّه کما یغُرّه الغُرابُ بُجَّه»۳ و سخنان صحابه۴ نشان‏گر شیوع و رواج آن در دوره نزول قرآن و عصر نبوی بوده است؛ در اشعار و خطبه‌های دورة جاهلی و اسلامی کاربرد فراوان داشته است.۵ از این رو، در اصالت عربی آن تردیدی وجود ندارد.

در کتاب‏ها‏ی لغت کهن معانی متفاوتی چون درخشندگی، سپیدی، بهترین، ناب‌ترین، برجسته‌ترین و سرآمد برای این واژه آمده است.۶ از این رو، به هر چیزی که برجستگی خاصی داشته باشد، و در مقایسه با همگنان خود از نَفاست و فضیلت بیشتری برخوردار باشد، غُرَّة گفته می‌‌شود.۷ برای نمونه، در محاورات عرفی عرب‌زبانان کهن به اسب، برده، کنیز فربه و خوش‌‌رو، شتر نجیب و... غُرَّة اموال فرد اطلاق شده است.۸ بر همین مبنا، فراهیدی غره را «خالص از مال» معنا نموده است.۹ همچنین، عرب‌‌زبانان در اشاره به نقطه سفید داخل چشم سگ سیاه، سپیدی پیشانی اسب،۱۰ برده و کنیز سفید پوست،۱۱ آغاز هر ماه و سال،۱۲ صورت زیبا،۱۳ اندیشه‌‏ای بکر،۱۴ شخصیت کم‌نظیر۱۵ و بزرگ و رئیس قوم و

1.. النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، ج۳، ص۳۵۷.

2.. مسند احمد، ج۲، ص۳۳۴، ص۴۲۲- ۴۲۳.

3.. النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، ج۳، ص۳۵۷؛ لسان العرب، ج۵، ص۱۹.

4.. جمهرة خطب العرب فی عصور العربیة الزاهرة، ج۱، ص۴۴۹ - ۴۵۰؛ الشعر و الشعراء، ج۱، ص۲۸۶؛ یتیمة الدهر، ج۱، ص۸۱، ص۳۳۳، ص۳۸۷؛ خزانة الأدب، ج۵، ص۲۹۷ - ۲۹۸؛ ج۹، ص۱۹۳.

5.. المخصص، ج۴، ص۷۱؛ العین، ج۴، ص۳۴۶؛ لسان العرب، ج۵، ص۱۵.

6.. لسان العرب، ج۵، ص۱۹-۲۱.

7.. النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، ج۳، ص۳۵۴.

8.. العین، ج۴، ص۳۴۶.

9.. الصحاح، ج۲، ص۷۶۷.

10.. النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، ج۳، ص۳۵۳.

11.. یتیمة الدهر، ج۱، ص۴۶۶ و ج ۲، ص۷۲؛ الأزمنة و الأمکنة، ص۱۱۸.

12.. یتیمة الدهر، ج۱، ص۴۴۵؛ دیوان الأزری الکبیر، ص۲۳۶.

13.. یتیمة الدهر، ج۲، ص۵۰۵.

14.. همان، ج۳، ص۵۶؛ الأزمنة و الأمکنة، ص۱۹۳.


گونه‌شناسی احادیث قرآنی امامیه از نظریه تا تطبیق
64

فهی الآیات القرآنیة التی تحفظ من الشیاطین و تعصم منه و تکون علی هیئة أوراد المسلم فی الصباح و المساء أو تقرأ فی احوال معینة کحال الهوف و القلق.۱

محققان امامیه با استناد به روایات اهل بیت علیهم السلام تصریح دارند که قرائت شماری از آیات قرآن، از جمله قوارع آن و سایر ادعیه وارده از معصومان علیهم السلام در دفع امراض، شر و حسد شیاطین و جن سودمند هستند و این حقیقت در نصوص روایی همه مسلمانان آمده است:

۰.فالنتیجة: أنّ قراءة القرآن و الأدعیة الواردة عن المعصومین - سلام اللّه علیهم -، و قراءتها و الدعاء بها للغیر تفید فی دفع الأمراض النفسیة و الجسمیة، کما أن التوسّل إلى اللّه تعالى لدفع الشر و الحسد و الشیاطین و الجن غیر الصالحین یفید فی دفع المرض الذی ینشأ عن هذه الأُمور. و حینئذ نقول: إنّ حمل الآیات القرآنیة و الأدعیة على شکل تعویذات للتخلص من کثیر من الأمراض أمر مفید أیضاً، کما وردت فی ذلک الآثار الشرعیة من قبل جمیع المسلمین، فممّا ورد فی ذلک ‏...۲

غُرَر

آیاتی از قرآن به دلیل داشتن ویژگی‌های برجسته محتوایی و بیانی، مرجعیت و جامعیت خاصی در تبیین آموزه‌های قرآنی یافته و به مرور از شهرت، فراوانی ارجاع و استناد در احادیث و اقوال مفسران برخوردار شده‌اند. این آیات در برخی از تفاسیر معاصر امامیه، «آیات غرر» نامیده شده و معارف ژرفی از درون‌‌مایه آن‏ها استخراج شده است. غُرَر جمع کلمه غُرَّة از ریشه غرر است.۳ استعمال مشتقات این واژه در آیات قرآن به شکل فعل ماضی،۴ مصدر،۵ روایات نبوی، همچون: «کانَ النَّبیُ یَغُرُّ علیاً بِالعلمِ»، «لا غرار فی صَلاةٍ

1.. کتا‌ب‌ فی‌ قوارع القران، ص۸.

2.. بحوث فی الفقه المعاصر، ج۲، ص۳۸۰ - ۳۷۹.

3.. لسان العرب، ج۵، ص۱۵.

4.. (فِى قُلُوبِهِم مَّرَضٌ غَرَّ هَـٰؤُلَآٰءِ دِینُهُمْ) (سوره انفال، آیه ۴۹)؛ (ذَٰلِكُم بِأَنَّكُمُ ٱتَّخَذْتُمْ آٰیاتِ ٱللَّهِ هُزُوًا وَ غَرَّتْكُمُ ٱلْحَیوٰةُ ٱلدُّنْیا) (سوره جاثیه، آیه ۳۵)؛ نیز، ر.ک: سوره حدید، آیه ۱۴؛ سوره انعام، آیه ۷۰ و ۱۳۰؛ سوره اعراف، آیه ۵۱؛ سوره انفطار، آیه ۶؛ سوره آل‏عمران، آیه ۲۴.

5.. (حَتَّىٰ جَاءَ أَمْرُ ٱللَّهِ وَ غَرَّكُم بِاللَّهِ ٱلْغَرُورُ) (سوره حدید، آیه ۱۴)؛ (إِنِ ٱلْكَافِرُونَ إِلَّا فِى غُرُورٍ) (سوره ملک، آیه ۲۱)؛ (وَمَا یعِدُهُمُ ٱلشَّیطَانُ إِلَّا غُرُورًا) (سوره نساء، آیه ۱۲۰)؛ نیز، ر.ک: سوره انعام، آیه ۱۱۲؛ سوره اسراء، آیه ۶۴؛ سوره احزاب، آیه ۱۲؛ سوره فاطر، آیه ۴۰.

  • نام منبع :
    گونه‌شناسی احادیث قرآنی امامیه از نظریه تا تطبیق
    سایر پدیدآورندگان :
    علي راد
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1397
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1212
صفحه از 312
پرینت  ارسال به