267
گونه‌شناسی احادیث قرآنی امامیه از نظریه تا تطبیق

آیه استفاده شده است.

جهت تبیین دقیق دیدگاه اهل بیت علیهم السلام در استنطاق از این آیه و هم‏سویی آن با دیگر آیات قرآن و سایر روایات ضروری است نگاهی جامع به ابعاد این موضوع داشته باشیم. در این مسأله دو دیدگاه جواز و منع در میان فقیهان رایج است که در ادامه به نقد و بررسی هر یک از این دو دیدگاه و جایگاه آیه شاکله در نظریه جواز می‏پردازیم.

پیش از ورود به اصل بحث، اشاره‌ای کوتاه به مقصود از اصلاح «مکان نماز» و «معابد اهل کتاب» از مفاهیم بنیادین این گفتار داریم. مقصود از «مکان نماز» جایگاهی است که در آن نماز واجب یا مستحب اقامه می‏شود و از نظر دانش فقه دارای شرایط خاصی است که از مهم‏ترین آن‏ها داشتن طهارت شرعی و غصبی نبودن است.۱ مراد از «معابد اهل کتاب» نیز دیرها، کنیسه‏ها، کلیساها و صومعه‏هایی هستند که پیش از دین اسلام یا بعد از آن، از سوی پیروان ادیان پیشین برای عبادت خداوند وقف شده و نزد اهل کتاب اشتهار آن‏ها به عنوان «معبد‏» قطعی باشد. مکان‏هایی که اصل معبد بودن آن‏ها نزد اهل کتاب مشکوک و محل اختلاف باشد، از شمول عنوان «معابد اهل کتاب» خارج هستند. هر چند مسجد الحرام و مسجد الاقصی نیز از شمار معابد اهل کتاب هستند، ولی داخل بحث ما نیستند؛ زیرا بر پایه تصریح آیات قرآن، تردیدی در جواز اقامه نماز و عبادت در آن‏ها وجود ندارد و سیره عملی رسول خدا صلی الله علیه و اله، مسلمان از عصر صحابه تا کنون بر این مهم دلالت دارد. در نتیجه، مکان‏هایی غیر از مسجد الحرام و مسجد الاقصی - که به عنوان معبد نزد اهل کتاب شناخته شده هستند - در محدود بحث داخل هستند. در اصل جواز اقامه نماز از سوی شخص مسلمان در این مکان‏ها، دو دیدگاه در میان اندیشوران مسلمان شکل گرفته است.

ادله دیدگاه عدم جواز

برابر این رویکرد اقامه نماز در معابد اهل کتاب ممنوع یا مکروه است. پیشینه این رویکرد به دوره صحابه برمی‏گردد که به فرمان خلیفه دوم از ورود به کنیسه‏ها به دلیل وجود تماثیل در

1.. تحریر الأحکام، ج۱، ص۲۰۸-۲۱۴؛ کتاب الصلاة، ج۱، ص۲۰۵؛ فقه الإمام جعفر الصادق، ج۱، ص۱۶۹.


گونه‌شناسی احادیث قرآنی امامیه از نظریه تا تطبیق
266

«کُلٌّ یَعْمَلُ عَلى‏ شاکِلَتِهِ» و آموزه جواز نماز در معابد اهل کتاب

اشاره

در فقه اسلامی فقدان نجاست مکان و اذن در تصرف از جمله شرایط مکان نمازگزار است.۱ بنا بر این، اگر مکانی مشتبه به نجاست بوده و دلیل نجاست هم به اجمال برای نمازگزار معلوم باشد، اقامه نماز در چنین مکانی خالی از اشکال نیست. همچنین، اگر مکانی وقف برای افرادی خاص شده و ما از شمول این افراد خارج باشیم، نماز در آن صحیح نیست.

برابر یک رویکرد فقهی کهن در اهل سنت و شیعه، معابد اهل کتاب از جمله مصادیق فقدان دو شرط طهارت و عدم وقف هستند که به پشتوانه مبنای نجاست اهل کتاب و وقف این معابد برای مسیحیان و یهودیان، نباید شخص مسلمان در این مکان‏ها نماز بخواند؛ زیرا فاقد شرایط مذکور بوده و حکم به جواز آن با برخی از مبانی کلامی- فقهی چون نسخ شرایع پیشین و نجاست اهل کتاب سازگاری ندارد. در مقابل دیدگاه جواز با استناد به آیه (قُلْ كُلٌّ يَعْمَلُ عَلَىٰ شَاكِلَتِهِ‏فَرَبُّكُمْ أَعْلَمُ بِمَنْ هُوَ أَهْدَىٰ سَبِيلاً)۲ بر جواز خواندن نماز و انجام عبادات در معابد اهل کتاب تأکید دارد. هر چند در نگاه ابتدایی آیه (قُلْ كُلٌّ يَعْمَلُ عَلَىٰ شَاكِلَتِهِ‏...) ارتباط موضوعی با مسأله نمازخواندن در معابد اهل کتاب ندارد که بتوان آن را از شمار آیات حُکمی قرآن در موضوع نماز یا مسجد به شمار آورد و احکامی را از آن استنباط کرد، اما بر پایه روایات اهل بیت علیهم السلام جواز خواندن نماز در معابد اهل کتاب۳ از این

1.. تحریر الأحکام، ج۱، ص۲۰۸-۲۱۴؛ کتاب الصلاة، ج۱، ص۲۰۵؛ فقه الإمام جعفر الصادق، ج۱، ص۱۶۹.

2.. سوره إسراء، آیه ۸۴.

3.. کتاب من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۱۵۷؛ کنز الدقائق، ج۷، ص۴۹۹.

  • نام منبع :
    گونه‌شناسی احادیث قرآنی امامیه از نظریه تا تطبیق
    سایر پدیدآورندگان :
    علي راد
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1397
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1295
صفحه از 312
پرینت  ارسال به