247
گونه‌شناسی احادیث قرآنی امامیه از نظریه تا تطبیق

امام جواد علیه السلام اقامه کرد که اعتبار فرامذهبی بدان بخشیده و اقناع موافق و مخالف را به دنبال خواهد داشت.

موافقت با سنّت

امام جواد علیه السلام در متن روایت خود تصریح دارند که قطع دست از مچ دست و بالاتر آن مخالفت با سنّت رسول خدا صلی الله علیه و اله است. عبارت «... إنّی أقول: إنهم أخطئوا فیه السنة، فإن القطع یجب أن یکون من مفصل أصول الأصابع فیترک الکف»‏.‏ قال: و ما الحجة فی ذلک؟ قال: «قول رسول اللّٰه صلی الله علیه و اله السجود على سبعة أعضاء الوجه و الیدین و الرکبتین و الرجلین...»۱ صریح در این مهم است که تبیین امام جواد علیه السلام موافقت تام با سنّت نبوی دارد. این در حالی است که بر پایه آیات قرآن کریم، تبیین و تعلیم قرآن بر عهده رسول خدا صلی الله علیه و اله است و ضروری است که هر تفسیر و استنباطی از آیات موافق با سنّت ایشان باشد. افزون بر این، در روایات امام علی علیه السلام نیز بر عدم قطع کف دست تأکید شده است که مقبول و مستند فقهای اهل سنّت است که پیش‏تر بیان شد. غفلت از این سنّت نبوی و سیره امام علی علیه السلام از میان صحابه رسول خدا صلی الله علیه و اله سبب شده بود که فقهای حاضر در دربار معتصم عباسی دست به قیاس بزنند و از تشابه ظاهری و صوری کاربرد کلمه ید در آیه وضوء، محدوده ید در آیه سرقت را تبیین کنند که مصداق اجتهاد در مقابل با نص و قیاس مع الفارق است؛ زیرا در آیه وضوء قرینه لفظی «الی المرافق» حد ید را تبیین کرده است، ولی در آیه سرقت فاقد چنین قرینه‌ای است که سنّت عهده تبیین آن شده است.‏

از این رو، ‏تبیین امام جواد علیه السلام هم‏سوی با سنّت نبوی و سیره امام علی علیه السلام۲ است و به طور قطع، افزون بر دلیل عصمت ایشان، چنین تبیینی به دلیل موافقت با سنّت نبوی و حدیث ثقلین اعتبار فرامذهبی دارد؛ همان طوری که معتصم عباسی نیز این تفسیر حضرت جواد علیه السلام را پذیرفت؛ زیرا چاره‌ای جز تسلیم در برابر سنّت نبوی، دقت و فراست موجود در

1.. تفسیر العیاشی، ج۱، ص۳۲۰.

2.. غنیة النزوع، ص۴۳۲ - ۴۳۳.


گونه‌شناسی احادیث قرآنی امامیه از نظریه تا تطبیق
246

به بیان دیگر، آیه مذکور بر تمامی آیات بیان‏گر حدود غیر از قصاص نفس حکومت دارد و ‏‏‏باید در پرتو و با توجه به آن تفسیر گردند و نباید تزاحمی با آن پیدا کنند. در جرم سرقت، حق مالی از شخصی تضییع شده است که با مال قابل جبران است و باید مجرم نیز تنبیه گردد اما اجرای این حد نباید مستلزم تضییع حق الهی و حق حیات فرد گردد؛ زیرا قطع کامل دست از شانه یا از آرنج یا از کف دست اساس توان و اقدام وی را در تطهیر، حفظ تعادل در حالت سجده و امور معاش دچار ضعف و سستی می‏کند. این از دقت و لطف خداوند در اجرای مجازات حکایت دارد که اصل تناسب مجازات با جرم و رعایت کرامت انسانی را توأمان با یکدیگر لحاظ کرده است.

ادله اعتبار

اعتبار فرآیندی است که بعد از تبیین دلالت حدیث به منظور سنجش اصالت متن آن صورت می‏پذیرد تا میزان انطباق آن با سایر منابع معرفتی و آموزه‏های دینی روشن گردد. اعتبار یکی از دغدغه‏های اصلی عالمان اسلامی است؛ زیرا مسأله استناد نظریه به دین مشروط به احراز آن است و در هر یک از دانش‏های اسلامی دارای معیارهای خاص خود است.۱ احادیث فاقد سندِ معتبر را می‏توان با نقد دلالی و آزمودن محتوای آن بر پایه معیار قرآن، سنّت معتبر و سایر داده‏های معتبر و متناسب با مضمون حدیث، کشف اعتبار کرد. رهیافت نگارنده در اعتبارسنجی، فرامذهبی است. از این رو، ‏از استدلال به دلیل عصمت یا امامت در اثبات اعتبار حدیث مورد بحث خودداری شده است و بر این فرضیه تأکید دارد که اعتبار محتوایی احادیث غرر اهل بیت علیهم السلام - که در فضای جدلی- مناظره‌ای صادر شده‏اند - به انضمام خود احادیث آنان است که ضرورت دارد این اعتبار درونی و دلالی واکاوی شود.

فراتر از ادله کلامی عصمت و امامت - که در مذهب امامیه برای اعتبار آموزه‏های روایی اهل بیت علیهم السلام اقامه می‏شود - می‏توان ادله ذیل را برای اعتبار دلالی حدیث تفسیر العیاشی از

1.. ر.ک: نظریة الاعتبار فی العلوم الاسلامیه، ص۶۴۴.

  • نام منبع :
    گونه‌شناسی احادیث قرآنی امامیه از نظریه تا تطبیق
    سایر پدیدآورندگان :
    علي راد
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1397
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1634
صفحه از 312
پرینت  ارسال به