انگشتان بزرگ دو پا هستند.^۱ این معنا به عنوان یکی از وجوه معنایی آیه (وَ أَنَّ ٱلْمَسَاجِدَ لِلَّهِ فَلَا تَدْعُوا مَعَ ٱللَّهِ أَحَدًا) در تفاسیر مطرح شده است^۲ و در روایات^۳ و متون فقهی شیعه به شکل «و یجعل الکافور على مساجد المیّت»^۴ از مساجد برای اشاره اعضای خاص انسان استفاده شده است. قرار دادن کافور بر مساجد شخص مرده را در فقه «تحنیط» گویند^۵ و مراد از آن قرار دادن حنوط در مواضع هفت‏گانه‏ای است که مسلمان هنگام سجده آن‏ها را بر زمین می‏نهد. با توجه به ادله ذیل کلمه مساجد در آیه (وَ أَنَّ ٱلْمَسَاجِدَ لِلَّهِ فَلَا تَدْعُوا مَعَ ٱللَّهِ أَحَدًا) در معنای دوم به کار رفته است.

یک. سیاق قرآن: سیاق آیات قبل و بعد آیه (وَ أَنَّ ٱلْمَسَاجِدَ لِلَّهِ...) قرینه لفظی درون‏متنی استوار و روشن هستند که مقصود از الْمَساجِدَ هفت عضو از بدن نمازگزار هنگام سجده است. مضمون آیه پیشین، تهدید به عواقب تلخ اعراض از ذکر خداوند است: (وَ مَن يُعْرِضْ عَن ذِكْرِ رَبِّهِ يَسْلُكْهُ عَذَابًا صَعَدًا) و در آیات بعدی آن - (وَ أَنَّهُ لَمَّا قَامَ عَبْدُ ٱللَّهِ يَدْعُوهُ كَادُوا يَكُونُونَ عَلَيْهِ لِبَدًا * قُلْ إِنَّمَا أَدْعُوا رَبِّى وَ لَاأُشْرِكُ بِهِ أَحَدًا‏) - به اقامه نماز رسول خدا صلی الله علیه و اله اشاره دارد که مشرکان عرب را ناخوشایند آمد و آهنگ آن داشتند که علیه رسول خدا صلی الله علیه و اله اقدام شومی نمایند.^۶

هم‏نشینی تعابیر «قَامَ... یَدْعُوهُ‏» و «أَدْعُو رَبِّی‏» با عبارت «وَ لَا أُشْرِکُ بِهِ أَحَدًا‏» در آیه اخیر نشان می‏دهد که مقصود از این اقامه و دعوت، انجام عبادتی خاص بوده است که پیش‏تر در (فَلَا تَدْعُوا مَعَ ٱللَّهِ أَحَدًا)‏ به آن اشاره شده است؛ ابن عباس^۷ از مفسران صحابه و سعید بن جبیر^۸ از تابعان تصریح دارند که مقصود آیه، نمازگزاردن است. عبارت «کَادُوا

لِلَّهِ فَلَا تَدْعُوا مَعَ ٱللَّهِ أَحَدًا‏) و نقش آن در تبیین (أَيْدِيَهُمَا...) است؛ گویی میان این دو آیه و به طور خاص مفهوم سازی قرآن از «المساجد» و «ید»، پیوندی از نوع تبیین و ترجمان بر قرار است که امام با استفاده از این ترابط معنایی و مکانیزم ارجاع درونی آیات به یکدیگر به رفع اجمال از (أَيْدِيَهُمَا...) پرداخته است. از این رو، ‏اصالت تعابیر قرآنی قاعده زرین امام جواد علیه السلام در استنطاق و تبیین آیه (فَاقْطَعُوا أَيْدِيَهُمَا...) با آیه (وَ أَنَّ ٱلْمَسَاجِدَ لِلَّهِ...) بوده است.

برای روشن شدن کاربست این قاعده از سوی امام جواد علیه السلام ضروری است ابتدا مفهوم المساجد در بافت و سیاق آیه (وَ أَنَّ ٱلْمَسَاجِدَ لِلَّهِ...) به دست بیاید تا چرایی و چگونگی تبیینی بودن آن برای (أَیْدِیَهُمَا...) روشن گردد. برای وصول به این هدف توجه به مفهوم و خصائص المساجد در آیه (وَ أَنَّ ٱلْمَسَاجِدَ لِلَّهِ...) ضروری است. کلمه المساجد جمع مکسر مسجِد و مسجَد است.^۱ مسجِد کاربرد اسمی دارد؛ زیرا برابر قاعده، مصدر به وزن مفعَل می‏آید و البته برخی هر دو وجه را صحیح دانسته‌اند.^۲ بر پایه آرای لغت‏شناسان حداقل دو معنا برای مسجد قابل ارائه است. بر پایه معنای نخست، مسجد، بر وزن مفعِل، اسم مکان و زمان از ریشه «سجد» به معنای زمان و مکانی برای سجده کردن است. این واژه در آیه (وَأَقِيمُوا وُجُوهَكُمْ عِندَ كُلِّ مَسْجِدٍ...)^۳ به زمان و مکان سجده کردن معنا شده است^۴و به همین سان در روایت نبوی «جعلت لی الأَرض مسجداً و طهوراً»^۵ و «انّ الدنیا... مسجد احبآء اللّٰه‏» از امام علی‏ علیه السلام به کار رفته است.^۶

بر پایه معنای دوم مسجَد به اعضایی از بدن انسان استعمال می‏شود که حالت سجده شرعی، از قرار گرفتن آن‏ها بر زمین شکل می‏گیرد که شامل پیشانی، دو کف دست، دو زانو،