به معنای فراق آمده است.۱ یکی از معانی «بَین» را «جدایی» دانستهاند که با «بَون» هم معناست؛۲ لغتشناسان واژه «بَین» را از کلمات اضداد دانسته و دو معنای «وصل» و «فصل» را برای آن ذکر کردهاند.۳ این واژه به دو شکل اسم (ظرف مکان و زمان) و مصدر در اشعار جاهلی و آیات قرآن به کار رفته است.۴ محققان بر این باورند که ماده «بَین» بر انکشاف به واسطه تفکیک و تفصیل میان اجزای یک شی دلالت دارد. از این رو، «بَین» در معنای مصدری آن ابتدا بر انفصال و بُعد میان دو شی و سپس بر انکشاف و ظهور یا رفع ابهام دلالت دارد.۵ استاد مصطفوی بعد از درنگ در اقوال و کاربردهای این ماده در لغت و آیات قرآن، در بیان اصل معنایی «بَین» مینویسد:
۰.أنّ المعنى الحقیقىّ فیها هو الانکشاف و الوضوح بعد الإبهام و الإجمال، بواسطة التفریق و الفصل. یقال: استخرجته فتبیّن، و فرّقت الأجزاء فبانت و انکشفت، و بیّنت ذلک الموضوع بعد محا کان مبهما. ففیه جهتان: التفریق، و الانکشاف. فلیس معناها البعد المطلق و لا الظهور المطلق، بل بالقید المذکور.۶
تبیین مصدر باب تفعیل از ساختار صرفی «بان، یبیین، تبیین» به معنای آشکارشدن و
1.. و البَوْنة: الفراق (همان، ج۱۳، ص۶۲).
2.. و البَیْنُ: البُعْدُ کالبُونِ. یقالُ: بَیْنَهما بُونٌ بَعیدٌ و بَیْنٌ بَعیدٌ، والواوُ أَفْصَحُ (تاج العروس، ج۱۸، ص۷۷).
3.. و البین: الفرقة، و الاسم: البین أیضاً. و البین: الوصل، قال - عز من قائل-: (لَقَد تَّقَطَّعَ بَینَكُمْ)، أی: وصلکم (العین، ج۸، ص۳۸۰)؛ البین: الفراق. تقول منه: بان یبین بینا وبینونة. والبین: الوصل وهو من الأضداد (الصحاح، ج۵، ص۸۲)؛ بین: البَیْنُ فی کلام العرب جاء علی وجْهَین: یکون البَینُ الفُرْقةَ، و یکون الوَصْلَ، بانَ یَبِینُ بَیْناً و بَیْنُونةً، و هو من الأَضداد (لسان العرب، ج۱۳، ص۶۲؛ تاج العروس، ج۱۸، ص۷۶).
4.. ر.ک: لسان العرب، ج۱۳، ص۶۲ - ۶۳؛ تاج العروس، ج۱۸، ص۷۶؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۱، ص۳۶۹.
5.. همچنین، در بیان چگونگی دلالت ماده این واژه بر معنای انکشاف چنین مینویسد: و أمّا البین: فقلنا إنّ هذه المادّة تدلّ علی الانکشاف بواسطة الفرق و الفصل. فالبین مصدر یدلّ علی الانفصال و البعد ثمّ الانکشاف و الوضوح، ثمّ جعل اسما یدلّ علی ما تحصّل من الانفصال، من البعد المتحقّق للشیء. و لمّا کان البعد للشیء غیر محدود و أمرا مبهما، و من شأن هذه المادّة أن تدلّ علی الانکشاف و رفع الإبهام: فیذکر منسوبا إلی شیئین فیدلّ علی البعد الواقع بینهما، فیفهم منه مفهوم التوسّط (التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۱، ص۳۶۹).
6.. همان، ج۱، ص۳۶۶.
