شده از معنا در قالب نمونه و یک مصداق مشخص و معین روبرو هستیم لذا جزئیت و تشخص شرط روایت جری و تطبیق است اما در تاویل عکس آن است و معنای باطنی از هر گونه تلبس عاری است. علامه طباطبایی به صراحت به جدایی تطبیق از تفسیر، تصریح دارند و با عبارت « لیس بتفسیر» در صدد تفکیک عرصه‏های آن دو از یکدیگر بوده است. از نظر ایشان قرآن از نظر انطباق بر مصادیق وسعت داشته و اختصاص به مورد نزول ندارد. در جری قرآن هم زمان چند فهم رخ می دهد: فهم مختصات مصداق خارجی و حضور آنی آن در ذهن، احضار معنای مؤول و باطنی قرآن و احراز موافقت ویژگی های مصداق با معنای مؤول و باطنی آیات برای درستی تطبیق. روشن است که چنین فهم و انطباقی نیازمند اشراف کامل بر سویه ظاهری و باطنی قرآن و شناخت دقیق شرایط و ویژگی های مصداق خارجی است، از این رو دانشی ویژه می طلبد و از عهده هر کسی بر نمی آید. تطبیق بر مصداق، زمانی امكان پذیر است كه لفظ دارای صفتی باشد که قابل انطباق بر کثیرین باشد؛ شمول لفظ بر مصادیق می‏تواند از باب عموم، اطلاق، الغای خصوصیت و تسری حکم به غیر مورد خاص باشد یا از باب تنقیح مناط یا همانندی مماثلین در چیزی که درباره برخی از آنها بكار رفته است. همچنین فرقی ندارد که این شمول به نحو استیعاب و استغراق باشد یا بدل. هم چنین فرقی ندارد که بعض افراد لفظ در عرض بعض دیگر باشد یا در طول آنها؛ همین سان فرقی ندارد که این شمولیت از باب ظواهر یا بطون و تاویل آیات باشد در روایات تطبیقی، معصومان با كشاندن مفهوم آیات به موضوعات جدید عینى و نشان دادن مصداق‌هاى پدید آمده، گویى به مخاطب، این روش را تعلیم مى‏دهند كه خیلى به مصداق‌هاى كهنه و قدیمى خود را محدود نكنید، مى‏توانید این مفاهیم را به عصر و زمان خود تطبیق دهید. به سخن دیگر از رهگذر بیان مصادیق در روایات، مفاهیم و مقاصد نهفته شده در آیات برای ما روشن شده، فهم آیات تا حدودی میسر می‏گردد و با دقت در این مصادیق به نوعی تعمیم درباره مفاهیم آیات می‏رسیم؛ لذا تسهیل

تاویل آن رخ می دهد. هر چند تاویل در روایات امامیه به ظاهر کاربردهای متعددی داشته است اما همگی این کاربردها قابل ارجاع به این واقعیت هستند که قرآن ساحتی فرا ظاهری دارد که ظاهر مصداقی از آن حقیقت است که از آن حقیقت نهفته در ورای الفاظ و در اندرون آن، به بطن یاد می شود و راسخان در علم بطن را از همین ظاهر الفاظ بازیابی و واگویه می نمایند به گونه ای که در صورت پرسش از چگونگی دلالت آیه بر معنای باطنی، فرایند تجرید ظاهر و تحصیل باطن از لایه های الفاظ عبارت ظاهر را توانا هستند که به روشنی تبیین نمایند.

تاویل قرآن در دو ساحت تاویل باطن و تاویل متشابهات قابل طرح است که هر دو با مقصود اصلی گوینده یا حقیقت اصیل مقصود آیات پیوند دارد. در متشابهات مقصود گوینده به دلیل کژتابی های زبان، دچار نوعی غرابت یا وارونگی معنا شده است که تاویل با برنمودن مقصود گوینده گره از این ابهام مقصود بر می دارد. در تاویل باطن نیز، مقصود گوینده با عبور از لایه های زبانی ظاهر کلام نمایان می شود و جمال مقصود خود را آشکار می سازد. به همین سان تاویل در روایات امامیه در دو عرصه کشف و تجرید باطن آیات از ظاهر و تبیین مقصود از آیات متشابه به کار رفته است که بازگشت به همان کشف مقصود خداوند از آیات دارد. مصداق‌شناسی معنا، كه مقدمه‏ای بر درك قلمرو عینی معنا در خارج می‏باشد، جزئی از فهم یا تفسیر متن به شمار می‏آید كه متاسفانه در آثار اسلامی، مبانی معناشناسی آن چندان تنقیح نشده است. البته در روایاتِ عترت نه تنها ردپای چنین نگاهی به معناشناسی مصداقی وجود دارد، بلكه بالاتر از آن نظریه توسعه و تكثر مصداق نیز از آنها قابل ردیابی است که از این طریق معنای باطنی آیات در گستره زمان تجدید می شود و حضور قرآن در تاریخ بسط و توسعه می یابد؛ این مهم در روایاتِ جری و تطبیق قرآن که سرشار از ثروتی بی نظیر در معناشناسی قرآن است، نهفته است. توسعه مصداقی، گونه‏ای از معناگستری در سطح مصادیق معنا است كه معنا را در موقعیت های جدید به کار می بندد و آن را از تاریخمندی رها می سازد.

تمایز روایت جری و تطبیق با روایت تاویلی در این است که در جری با مفهوم محسوس