افزون بر این، جری‏ و تطبیق فرآیندی رایج در زبان‏های مختلف دنیا است؛ لذا اختصاص به تفسیر قرآن نیز ندارد. برخی از محققان کتاب مقدس از جری به تفسیر تطبیقی یاد کرده است که واعظان از آن بیشترین بهره را برای بسط آموزه‏های کتاب مقدس در روزگار خود می‏برند.^۱ اهل بیت علیهم السلام به دلیل احاطه بر قرآن بیشتر‏ین بهره را از جری و تطبیق‏ در تبیین و توسعه معارف قرآنی برده‏اند. از نمونه‏های مشهور آن، معارف دعایی اهل بیت علیهم السلام است که موقعیت خویش را در هنگام مناجات با خداوند و درخواست از ایشان با جایگاه مؤمنان پیشین - که در آیات قرآن از آن‏ها یاد شده است - تطبیق داده‏اند.^۲

امام حسین علیه السلام در نهضت عاشورا فراوان از آیات قرآن در تطبیق موقعیت خویش و جبهه باطل مقابل استفاده کرده است که در پژوهش‏های مستقل بدان پرداخته شده است.^۳ از درنگ در کاربردهای جری در روایات اهل بیت علیهم السلام این مهم به دست می‏آید که جری در دو سطح ظاهر و باطن آیات امکان پذیر است. شایان ذکر است معناشناسی مصداقی در معناشناسی نوین شباهت زیادی به جری و تطبیق، به ویژه در سطح مصادیق ظاهری دارد. در این رویکرد معنا به دو قسم مفهومی و مصداقی تقسیم شده است. قسم مصداقی، نشان دادن مصداق معنا در خارج به جای تبیین معنایی آن با کلمه دیگری است. از این رو، ‏معنای مفهومی درون زبانی و معنای مصداقی برون زبانی است.^۴‏‏

انواع جری

جری ظاهر

در این نوع از جری قرآن، لفظ و مفهوم آیه عام بوده و روایت مصداقی را برای آن بیان می‏کند که این مصداق می‏تواند خاص یا اخص از عام ظاهر آیه باشد. از این قسم می‏توان به تطبیق ملعونین در آیه (إِنَّ ٱلَّذِينَ يَكْتُمُونَ مَا أَنزَلْنَا مِنَ ٱلْبَيِّنَاتِ وَ ٱلْهُدَىٰ مِنْ بَعْدِ مَا بَيَّنَّاهُ لِلنَّاسِ فِى ٱلْكِتَابِ

استدلال‏های امام علی علیه السلام و یاران وی در جنگ‏های ایشان با‏ معاویه استشهاد به این آیه برای تبیین موقعیت جبهه حق نیز استفاده شده است.^۱

زندان معاویه

نمونه سوم، داستان زندان افکندن محمد بن أبی حذیفة از سوی معاویه به جرم دوستداری و حمایت از علی علیه السلام است که علی رغم رابطه نسبی با معاویه تا آخر عمرش در زندان ماند و در آنجا نیز جان سپرد. محمد بن أبی حذیفة هنگامی که برای بار دوم وی را به زندان می‏بردند، آیه (قَالَ رَبِّ ٱلسِّجْنُ أَحَبُّ إِلَىَّ مِمَّا يَدْعُونَنِى إِلَيْهِ)^۲ را تلاوت و بر موقعیت خویش تطبیق می‏داد که یوسف‏گونه از شریری چون معاویه به زندان پناه برد و از محبت علی علیه السلام روی بر نگرداند.^۳ وی از مسلمانان نیک‏نام و از یاران با وفای امام علی‏ علیه السلام بود. شجاعت وی در نقدهای کوبنده‏اش علیه معاویه و نمایاندن چهره وارونه وی در آخرین گفت‏وگویش با معاویه هویداست؛ وی فهمی جامع و تیزبین از حوادث سیاسی صدر اسلام داشت.^۴