این آیه محافظهکاری عبد اللّٰه بن عمر را در این مسائل به نقد کشاندند۱ و خود به عدم عمل برابر این آیه اعتراف کرده است.۲ بیهقی از تطبیق عبد اللّٰه بن عمر چنین نتیجه گرفته است:
۰.زاد القطان فی روایته قال حمزة فقلنا له و من ترى الفئة الباغیة قال ابن عمر ابن الزبیر: بغى على هؤلاء القوم فأخرجهم من دیارهم و نکث عهدهم. ففی قول عبد اللّٰه بن عمر هذا دلالة على جواز استعمال الآیة فی قتال الفئة الباغیة.۳
در روایات امامیه نیز آیه مذکور بر واقعه جمل تطبیق داده شده است.۴ در خطبهها و
1.. عن نافع ان رجلا أتی ابن عمر، فقال: یا أبا عبد الرحمن ما حملک علی أن تحج عاما و تعتمر عاما و تترک الجهاد فی سبیل اللّٰه عز و جل و قد علمت ما رغب اللّٰه فیه، قال: یا ابن أخی! بنی الاسلام علی خمس ایمان باللّٰه و رسوله و الصلوات الخمس و صیام رمضان و أداء الزکاة و حج البیت. قال: یا أبا عبد الرحمن! الا تسمع ما ذکر اللّٰه فی کتابه (وَ إِن طَائِفَتَانِ مِنَ ٱلْمُؤْمِنِینَ ٱقْتَتَلُوا فَأَصْلِحُوا بَینَهُمَا فَإِنْ بَغَتْ إِحْدَاهُمَا عَلَى ٱلْأُخْرَىٰ فَقَاتِلُوا ٱلَّتِى تَبْغِى حَتَّىٰ تَفِىءَ إِلَىٰ أَمْرِ ٱللَّهِ)، (وَقَاتِلُوهُمْ حَتَّىٰ لَا تَكُونَ فِتْنَةٌ)، قال: فعلنا علی عهد رسول اللّٰه صلی الله علیه و سلم و کان الاسلام قلیلا فکان الرجل یفتن فی دینه، اما قتلوه و اما یعذبوه حتی کثر الاسلام فلم تکن فتنة، قال: فما قولک فی علی و عثمان، قال: اما عثمان فکان اللّٰه عفا عنه و اما أنتم فکرهتم ان تعفوا عنه، و اما علی فابن عم رسول اللّٰه صلی الله علیه و سلم و ختنه و أشار بیده، فقال هذا بیته حیث ترون (صحیح البخاری، ج۵، ص۱۵۷).
2.. أبو عبداللّٰه محمد عبداللّٰه الأصبهانی، ثنا أحمد بن مهدی، ثنا بشر بن شعیب بن أبی حمزة، حدثنی أبی عن الزهری، قال: أخبرنی حمزة بن عبداللّٰه بن عمر انه بینا هو جالس مع عبداللّٰه بن عمر جاءه رجل من أهل العراق، فقال: یا أبا عبد الرحمن! انی و اللّٰه لقد خرجت ان اتسمت بسمتک و اقتدی بک فی امر فرقة الناس و اعتزل الشر ما استطعت و انی اقرأ آیة من کتاب اللّٰه محکمة قد اخذت بقلبی فأخبرنی عنها أرأیت قول اللّٰه عز و جل : (وَ إِن طَائِفَتَانِ مِنَ ٱلْمُؤْمِنِینَ ٱقْتَتَلُوا فَأَصْلِحُوا بَینَهُمَا فَإِنْ بَغَتْ إِحْدَاهُمَا عَلَى ٱلْأُخْرَىٰ فَقَاتِلُوا ٱلَّتِى تَبْغِى حَتَّىٰ تَفِىءَ إِلَىٰ أَمْرِ ٱللَّهِ فَإِن فَاءَتْ فَأَصْلِحُوا بَینَهُمَا بِالْعَدْلِ وَ أَقْسِطُوا إِنَّ ٱللَّهَ یحِبُّ ٱلْمُقْسِطِینَ)؟ أخبرنی عن هذه الآیة. فقال عبداللّٰه بن عمر: مالک و لذلک انصرف عنی، فقام الرجل فانطلق حتی إذا توارینا سواده اقبل الینا عبداللّٰه بن عمر فقال ما وجدت فی نفسی فی شئ من امر هذه الآیة الا ما وجدت فی نفسی انی لم أقاتل هذه الفئة الباغیة کما امرنی اللّٰه تعالی هذا حدیث صحیح علی شرط الشیخین و لم یخرجاه (المستدرک علی الصحیحین، ج۲، ص۴۶۳).
3.. السنن الکبری، بیهقی، ج۸، ص۱۷۲).
4.. ... عن أبی بصیر، عن أبی عبداللّٰه علیه السلام، قلت: (وَ إِن طَائِفَتَانِ مِنَ ٱلْمُؤْمِنِینَ ٱقْتَتَلُوا فَأَصْلِحُوا بَینَهُمَا فَإِنْ بَغَتْ إِحْدَاهُمَا عَلَى ٱلْأُخْرَىٰ فَقَاتِلُوا ٱلَّتِى تَبْغِى حَتَّىٰ تَفِىءَ إِلَىٰ أَمْرِ ٱللَّهِ فَإِن فَاءَتْ فَأَصْلِحُوا بَینَهُمَا بِالْعَدْلِ)؟ قال: «الفئتان، إنما جاء تأویل هذه الآیة یوم البصرة، و هم أهل هذه الآیة، و هم الذین بغوا علی أمیر المؤمنین علیه السلام، فکان الواجبعلیه قتالهم و قتلهم حتی یفیئوا إلی أمر اللّٰه، و لو لم یفیئوا لکان الواجب علیه فیما أنزل اللّٰه أن لا یرفع السیف عنهم حتی یفیئوا و یرجعوا عن رأیهم، لأنهم بایعوا طائعین غیر کارهین، و هی الفئة الباغیة، کما قال اللّٰه عز و جل فکان الواجب علی أمیر المؤمنین علیه السلام أن یعدل فیهم حیث کان ظفر بهم، کما عدل رسول اللّٰه صلی الله علیه و اله فی أهل مکة، إنما من علیهم (( و عفا، و کذلک صنع أمیر المؤمنین علیه السلام بأهل البصرة حیث ظفر بهم مثل ما صنع النبی صلی الله علیه و اله بأهل مکة حذو النعل بالنعل (الکافی، ج۸، ص۱۸۰).