وی محافظت میکردند و جندب بن عبداللّٰه به طلحه میگفت: به خدای سوگند! اجری از این کارت نبردی، پیروزی نگشتی، بلکه بار گناهت را فزون کردی و خسران دیدی.۱
از این رو، در میان مفسران تابعی چون سدی، حسن بصری و ... اصحاب جمل،۲ طلحه و زبیر۳ به عنوان تفسیر مصداقی آنان از آیه مذکور گزارش شده است که اشاره به همان جری و تطبیق دارد، این مهم به شیوع این جری میان صحابه حاضر در جمل و مفسران تابعی دلالت دارد که چارهای جز نقل و انتقال آن به نسلهای بعدی نداشتند؛ هر چند که حسن بصری تلاش داشت از تصریح به اسم طلحه و زبیر در جری و تطبیق این آیه خودداری کند و از تعبیر کنایی «فلان و فلان» استفاده نماید که به قرینه آگاهیهای عرفی مخاطبان مصداق آنها روشن بود.
در برخی از تفاسیر امامیه، با درنگ در مفهوم فتنه در این آیه، مصداق آن، بیعت با غیر از امام علی علیه السلام بعد از رحلت رسول خدا صلی الله علیه و اله دانسته شده است؛۴ هر چند که اصحاب جمل نیز به عنوان مصداق دیگر آن گزارش شده است.۵
1.. قال أبو مخنف: و حدثنا عبد الرحمن بن جندب، عن أبیه جندب بن عبداللّٰه، قال: مررت بطلحة، و إن معه عصابة یقاتل بهم، و قد فشت فیهم الجراح، و کثرهم الناس، فرأیته جریحا، و السیف فی یده، و أصحابه یتصدعون عنه رجلا فرجلا، و اثنین فاثنین، و أنا أسمعه، و هو یقول: عباد اللّٰه، الصبر الصبر، فإن بعد الصبر النصر و الاجر، فقلت له: النجاء النجاء! ثکلتک أمک! فواللّٰه ما أجرت و لا نصرت، و لکنک وزرت و خسرت، ثم صحت بأصحابه، فانذعروا عنه، و لو شئت أن أطعنه لطعنته، فقلت له: أما و اللّٰه لو شئت لجدلتک فی هذا الصعید، فقال: و اللّٰه لهلکت هلاک الدنیا و الآخرة إذن! فقلت له: و اللّٰه لقد أمسیت و إن دمک لحلال، و إنک لمن النادمین. فانصرف و معه ثلاثة نفر، و ما أدری کیف کان أمره إلا أنی أعلم أنه قد هلک. و روی أن طلحة قال ذلک الیوم: ما کنت أظن أن هذه الآیة نزلت فینا: (وَٱتَّقُوا فِتْنَةً لَّا تُصِیبَنَّ ٱلَّذِینَ ظَلَمُوا مِنكُمْ خَاصَّةً) (شرح نهج البلاغة، ابن أبي الحديد، ج۹، ص۱۱۴ - ۱۱۵).
2.. حدثنا وکیع، عن إسماعیل، عن السدی (وَٱتَّقُوا فِتْنَةً لَّا تُصِیبَنَّ ٱلَّذِینَ ظَلَمُوا مِنكُمْ خَاصَّةً)، قال: أصحاب الجمل (المصنف، ابن أبی شیبة، ج۸، ص۷۱۶).
3.. حدثنا هشیم، عن عوف قال: لا أعلمه إلا عن الحسن فی قوله: (وَٱتَّقُوا فِتْنَةً لَّا تُصِیبَنَّ ٱلَّذِینَ ظَلَمُوا مِنكُمْ خَاصَّةً)، قال: فلان و فلان (همان، ج۸، ص۷۱۶ - ۷۱۷). به قرینه روایات قبل و بعد این روایت مقصود از فلان و فلان در این روایت همان طلحه و زبیر است که به فتنه جمل گرفتار شدند.
4.. عن عبد الرحمن بن سالم، عنه فی قوله: (وَٱتَّقُوا فِتْنَةً لَّا تُصِیبَنَّ ٱلَّذِینَ ظَلَمُوا مِنكُمْ خَاصَّةً)، قال: أصابت الناس فتنة بعد ما قبض اللّٰه نبیه حتی ترکوا علیا و بایعوا غیره، و هی الفتنة التی فتنوا بها، و قد أمرهم رسول الله صلی الله علیه و اله باتباع علی و الأوصیاء من آل محمد علیهم السلام (تفسیر العیاشی، ج۲، ص۵۳).
5.. عن إسماعیل السری، عن البهی (وَٱتَّقُوا فِتْنَةً لَّا تُصِیبَنَّ ٱلَّذِینَ ظَلَمُوا مِنكُمْ خَاصَّةً)، قال: أخبرت انهم أصحاب الجمل (همان، ج۲، ص۵۳).