وَٱلْأَقْرَبُونَ)،۱ اشاره کرد. به همین سان، ساختار «عنی بذلک» یا «یعنی» در شماری از روایات تأویلی به کار رفته است که دلالت بر وجه باطنی آیات بر معانی مذکور دارد؛ برای نمونه، میتوان به روایات تأویل وجه اللّٰه در آیه ( كُلُّ شَىْءٍ هَالِكٌ إِلَّا وَجْهَهُ)۲، تأویل (وَٱلَّذِينَ عَقَدَتْ أَيْمَانُكُمْ)۳، تأویل (قُولُوا ءَامَنَّا بِاللَّهِ)۴؛ تأویل «أَثَارَةٍ مِنْ عِلْمٍ»۵ اشاره کرد.
اگر چنین معانی مقصود و ملحوظ نبود، به طور قطع اهل بیت علیهم السلام آنها را با چنین اطمینان و قطعی به خداوند نسبت نمیدادند. از سوی دیگر، همان طوری که در توضیح نمونههای تأویلی خواهد آمد، تبیین و تشریح معانی تأویلی ارائه شده در روایات نشان میدهد که این معانی با سیاق آیات سازگاری دارند، همسوی با مفاد ظاهری آیه هستند، ولی فهمی ژرف و خاص برای اکتشاف آنها از ظهر آیات میطلبد که تنها راسخان در علم و افراد محاط به جان و روح قرآن را توانای این کشف و ایضاح است.
1.. عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ، عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ قَالَ: أَخْبَرَنِی ابْنُ بُکَیْرٍ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّه علیه السلام یَقُولُ: (وَلِكُلٍّ جَعَلْنَا مَوَالِىَ مِمَّا تَرَكَ ٱلْوَالِدَانِ وَٱلْأَقْرَبُونَ)، قَالَ: إِنَّمَا عَنَی بِذَلِکَ أُولِی الأَرْحَامِ فِی الْمَوَارِیثِ و لَمْ یَعْنِ أَوْلِیَاءَ النِّعْمَةِ فَأَوْلَاهُمْ بِالْمَیِّتِ أَقْرَبُهُمْ إِلَیْه مِنَ الرَّحِمِ الَّتِی تَجُرُّه إِلَیْهَا (همان، ج۷، ص۷۶).
2.. عَنِ الْحَارِثِ بْنِ الْمُغِیرَةِ النَّصْرِیِّ قَالَ: سُئِلَ أَبُو عَبْدِ اللَّه علیه السلام عَنْ قَوْلِ اللَّه - تَبَارَکَ و تَعَالَی -: (كُلُّ شَىْءٍ هَالِكٌ إِلَّا وَجْهَهُ)، فَقَالَ: مَا یَقُولُونَ فِیه؟ قُلْتُ: یَقُولُونَ یَهْلِکُ کُلُّ شَیْءٍ إِلَّا وَجْه اللَّه، فَقَالَ: سُبْحَانَ اللَّه! لَقَدْ قَالُوا قَوْلاً عَظِیماً، إِنَّمَا عَنَی بِذَلِکَ وَجْه اللَّه الَّذِی یُؤْتَی مِنْه (همان، ج۱، ص۱۴۳)؛ عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ، عَنْ صَفْوَانَ الْجَمَّالِ، عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّه علیه السلام فِی قَوْلِ اللَّه عز و جل : (كُلُّ شَىْءٍ هَالِكٌ إِلَّا وَجْهَهُ)، قَالَ: مَنْ أَتَی اللَّه بِمَا أُمِرَ بِه مِنْ طَاعَةِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و اله فَهُوَ الْوَجْه الَّذِی لَا یَهْلِکُ و کَذَلِکَ قَالَ: (مَّن يُطِعِ ٱلرَّسُولَ فَقَدْ أَطَاعَ ٱللَّهَ) (همان، ج۱، ص۱۴۳).
3.. عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ، قَالَ سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا علیه السلام عَنْ قَوْلِه عز و جل : (وَلِكُلٍّ جَعَلْنَا مَوَالِىَ مِمَّا تَرَكَ ٱلْوَالِدَانِ وَٱلْأَقْرَبُونَ وَٱلَّذِينَ عَقَدَتْ أَيْمَانُكُمْ)، قَالَ: إِنَّمَا عَنَی بِذَلِکَ الأَئِمَّةَ علیه السلام بِهِمْ عَقَدَ اللَّه عز و جل أَیْمَانَکُمْ (همان، ج۱، ص۲۱۶).
4.. عَنْ سَلَّامٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام فِی قَوْلِه تَعَالَی: (قُولُوا ءَامَنَّا بِاللَّهِ وَ مَا أُنزِلَ إِلَيْنَا)، قَالَ: إِنَّمَا عَنَی بِذَلِکَ عَلِیّاً علیه السلام و فَاطِمَةَ و الْحَسَنَ و الْحُسَیْنَ و جَرَتْ بَعْدَهُمْ فِی الأَئِمَّةِ علیه السلام ثُمَّ یَرْجِعُ الْقَوْلُ مِنَ اللَّه فِی النَّاسِ، فَقَالَ (فَإِنْ ءَامَنُوا)، یَعْنِی النَّاسَ. (بِمِثْلِ مَا ءَامَنتُم بِهِ)، یَعْنِی عَلِیّاً و فَاطِمَةَ و الْحَسَنَ و الْحُسَیْنَ و الأَئِمَّةَ علیهم السلام (همان، ج۱، ص۴۱۶).
5.. عَنْ أَبِی عُبَیْدَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ علیه السلام عَنْ قَوْلِه تَعَالَی: (ٱئْتُونِى بِكِتَابٍ مِّن قَبْلِ هَـٰذَا أَوْ أَثَـٰرَةٍ مِّنْ عِلْمٍ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ)، قَالَ: عَنَی بِالْکِتَابِ التَّوْرَاةَ و الإِنْجِیلَ و أَثَارَةٍ مِنْ عِلْمٍ، فَإِنَّمَا عَنَی بِذَلِکَ عِلْمَ أَوْصِیَاءِ الأَنْبِیَاءِ علیه السلام (همان، ج۱، ص۴۲۶).