این سه نشانه لفظی، خواب یوسف علیه السلام را باید در پرتو مفاهیم سیاسی آن‏ها تبیین نمود. از این رو، ‏پیش‏فرض‏های مفسران در تأویل «یازده ستاره: أَحَدَ عَشَرَ کَوْکَبًا» به یازده برادر یوسف علیه السلام و «وَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ» به پدر و مادر ایشان قابل درنگ و مناقشه است؛ زیرا مبنای این تأویل و راز این تطبیق معتبر نبوده و احتمال قوی‏تر از این نیز در نصوص وجود دارد. عموم مفسران امامیه تحت تأثیر روایت ابوجارود از امام باقر علیه السلام^۱ و ‏متأثر‏ از اقوال برخی از مفسران تابعان،^۲ به این تأویل و تطبیق گرایش پیدا کردند.

طبری در انتساب این قول به ابن عباس تردید داشته و با بیان ضعف اسناد آن با عبارت «من وجه غیر محمود، فکرهت ذکره‏» با کراهت آن را در آخرین قول به وی نسبت داده است^۳ و این نشان می‏دهد که وی به این رأی اقبال نداشته است. علامه طباطبایی این روایات را به دلیل زنده تصور کردن مادر یوسف علیه السلام تا دوره وزارت وی دچار ضعف دانسته است.^۴ به نظر می‏آید خاستگاه این رأی شماری از مفسران تابعان بوده و پیشینه‌ای از آن در آرای صحابه یافت نشد؛ اما در مقابل، بنا به روایت جابربن عبد اللّٰه انصاری از رسول خدا صلی الله علیه و اله مراد از این سیزده ستاره در خواب کودکی یوسف علیه السلام، ستارگان محیط بر آسمان دنیا است. در این روایات - که در مقام پاسخ به پرسش اسامی این ستارگان از سوی مرد یهودی صادر شده است - رسول خدا با وحی تسدیدی ضمن بر شمردن اسامی آن‏ها بر این نکته تصریح دارند که یوسف علیه السلام آن‏ها را در افق آسمان دید که به سوی او در حالت سجده هستند.^۵

در این روایت - که عامه و خاصه به نقل آن پرداخته‏اند^۶ - اشاره‌ای به تأویل پدر و مادر و برادران یوسف علیه السلام نشده است. به نظر می‏آید ذکر عدد یازده در آیه و تصادف آن با یازده برادر یوسف علیه السلام زمینه این تأویل‏گرایی را نزد مفسران تابعی فراهم آورده است. جالب این‏که

پادشاه مصر را همین گونه تعبیر نمود و همان تعبیر یوسف علیه السلام به حقیقت پیوست.

شریف مرتضی در نقد قول کسانی که در تأویل خواب، تطابق صوری را لازم دانسته‏اند این مهم را متذکر شده است که در این فرض لازم می‌آید که خواب یوسف علیه السلام تحقق نیافته باشد؛ زیرا وی در خواب ندیده بود که افراد انسانی بر وی سجده کرده باشند، و این در عالم خارج بود که سجده انسانها برابر یوسف علیه السلام رخ داد؛ همچنین در بیداری کواکب و شمس و قمر بر وی سجده نکردند. در نتیجه اگر تطابق صوری شرط باشد خواب یوسف علیه السلام تأویل نشده است و این خلاف ظاهر آیه است.^۱ از این رو، ‏بر پایه دیدگاه محققان امامیه تأویل خواب یوسف‏ علیه السلام، وزارت وی بر مصر است^۲ و این دیدگاه شایسته مستندسازی بر پایه آیات قرآن نیز هست. قرآن در بخش تحقق خواب یوسف علیه السلام در عالم واقع، از نشانه‏های خاصی برای دلالت به این مهم استفاده کرده است. کلمه عرش در آیه (وَ رَفَعَ أَبَوَيْهِ عَلَى ٱلْعَرْشِ وَ خَرُّوا لَهُ سُجَّدًا وَ قَالَ يَا أَبَتِ هَٰذَا تَأْوِيلُ رُءْيَٰىَ مِن قَبْلُ...)،^۳ به معنای سریر یا تخت صدارت یا وزارت مصر است که به بالاترین مقام سیاسی و کشوری مصر اختصاص دارد. یوسف‏ علیه السلام، پدر و مادر خود را بر روی این تخت می‏نشاند و بعد از تحقق سجده بر وی به تأویل خواب کودکی خود اشاره می‏کند. کاربرد کلمه عرش به موقعیت سیاسی یوسف علیه السلام در این مقطع تاریخی از حیات وی اشاره دارد که نباید در تحلیل آیه و تأویل خواب یوسف علیه السلام نادیده گرفته شود.

نشانه دیگر، کاربرد کلمه ملک در تأویل خواب یوسف علیه السلام از سوی خود ایشان است که در صدر نعمت‏های اعطایی خدواند بر ایشان یاد شده است: (رَبِّ قَدْ ءَاتَيْتَنِى مِنَ ٱلْمُلْكِ وَ عَلَّمْتَنِى مِن تَأْوِيلِ ٱلْأَحَادِيثِ فَاطِرَ ٱلسَّمَاوَاتِ وَ ٱلْأَرْضِ أَنتَ وَلِىِّ فِى ٱلدُّنْيَا وَ ٱلْأَخِرَةِ تَوَفَّنِى مُسْلِمًا وَ أَلْحِقْنِى بِالصَّالِحِينَ).^۴ این واژه با مفهوم ولی در خطاب ایشان به خداوند نیز تأکید شده است؛ هر دو کلمه ملک و ولی از مفاهیم سیاسی ناظر به قدرت و گستره آن ‏‏است. بر پایه