135
گونه‌شناسی احادیث قرآنی امامیه از نظریه تا تطبیق

مَّعْدُودَاتٍ)۱ به روزهای تشریق در حج۲ نیز از همین گونه به شمار می‏آیند. تبیین مراد از عروة الوثقی در آیه (فَقَدِ ٱسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ ٱلْوُثْقَىٰ) به ایمان به وحدانیت خداوند،۳ (نُزُلاً) در آیه (إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ کانَتْ لَهُمْ جَنَّاتُ الْفِرْدَوْسِ نُزُلاً) به «منزل و مأوی»،۴ صبر به روزه۵ در آیه (یا أَیهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُوا ٱسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَ ٱلصَّلَوٰةِ إِنَّ ٱللَّهَ مَعَ ٱلصَّابِرِینَ۶ اوثان در آیه (فَاجْتَنِبُوا ٱلرِّجْسَ مِنَ ٱلْأَوْثَٰنِ)۷ به شطرنج۸ و قول الزور در آیه (وَ ٱجْتَنِبُوا قَوْلَ ٱلزُّورِ)۹ و لهو الحدیث در آیه (وَ مِنَ ٱلنَّاسِ مَن یشْتَرِى لَهْوَ ٱلْحَدِیثِ)۱۰‏ به غنای حرام،۱۱ شفع و وتر در آیه (وَ ٱلْفَجْرِ * وَ لَیالٍ عَشْرٍ * وَ

1.. سوره بقره،‌ آیه ۲۰۳

2.. عن منصور بن حازم، عن أبی عبداللّٰه علیه السلام، فی قول اللّٰه عز و جل : (وَٱذْكُرُوا ٱللَّهَ فِى أَیامٍ مَّعْدُودَاتٍ). قال: هی أیام التشریق - و ساق الحدیث إلی أن قال -: و التکبیر: اللّٰه أکبر، اللّٰه أکبر، لا إله إلا اللّٰه، و اللّٰه أکبر، اللّٰه أکبر، و للّٰه الحمد، اللّٰه أکبر علی ما هدانا، اللّٰه أکبر علی ما رزقنا من بهیمة الأنعام (البرهان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۴۳۶).

3.. و عنه، عن علی بن إبراهیم، عن أبیه، و محمد بن یحیی، عن أحمد بن محمد، جمیعا، عن ابن محبوب، عن عبداللّٰه‏‏‏ بن سنان، عن أبی عبداللّٰه علیه السلام، فی قول اللّٰه عز و جل: (فَقَدِ ٱسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ ٱلْوُثْقَىٰ)، قال: هی الإیمان باللّٰه وحده لا شریک له (همان، ج۱، ص۵۲۳).

4.. قلت: قوله عز و جل : (إِنَّ ٱلَّذِینَ ءَامَنُوا وَعَمِلُوا ٱلصَّالِحَاتِ كَانَتْ لَهُمْ جَنَّاتُ ٱلْفِرْدَوْسِ نُزُلاً)، قال: هذه نزلت فی أبی‏ذر و المقداد و سلمان الفارسی و عمار بن یاسر، جعل اللّٰه عز و جل (لَهُمْ جَنَّاتُ ٱلْفِرْدَوْسِ نُزُلاً)، أی مأوی و منزلا» (نور الثقلین، ج۳، ص۳۱۳).

5.. عن سلیمان الفراء، عن أبی الحسن علیه السلام فی قول اللَّه: (وَ ٱسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَ ٱلصَّلَوٰةِ)، قال: الصبر، الصوم. إذا نزلت بالرجل الشدة أو النازلة، فلیصم. قال: اللَّه یقول: ( ٱسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَ ٱلصَّلَوٰةِ) فالصبر، الصوم. و فی الکافی: علی، عن أبیه، عن ابن أبی عمیر، عن سلیمان، عمن ذکره، عن أبی عبد اللَّه علیه السلام فی قول اللَّه عز و جل : (وَ ٱسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ)، قال: یعنی بالصبر، الصیام. و قال: إذا نزلت بالرجل النازلة و الشدة، فلیصم. فان اللَّه عز و جل یقول: (وَ ٱسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ)، یعنی: الصیام. و فی من لا یحضره الفقیه، مرسلا، عن الصادق علیه السلام مثله (کنز الدقائق، ج۱، ص۴۰۹ - ۴۱۰).

6.. سوره بقره، آیه ۱۵۳.

7.. سوره حج، آیه ۳۰.

8.. عن عبد الأعلی، قال: سألت جعفر بن محمد علیه السلام عن قول اللّٰه عز و جل : (فَاجْتَنِبُوا ٱلرِّجْسَ مِنَ ٱلْأَوْثَـٰنِ وَ ٱجْتَنِبُوا قَوْلَ ٱلزُّورِ) (سوره حج، آیه ۳۰)، قال: الرجس من الأوثان: الشطرنج ... (البرهان فی تفسیر القرآن، ج‏۳، ص۸۸۲).

9.. سوره لقمان، آیه ۶.

10.. عن عبد الأعلی، قال: سألت جعفر بن محمد علیه السلام عن قول اللّٰه عز و جل : (فَاجْتَنِبُوا ٱلرِّجْسَ مِنَ ٱلْأَوْثَـٰنِ وَ ٱجْتَنِبُوا قَوْلَ ٱلزُّورِ) (سوره حج، آیه ۳۰)، قال: الرجس من الأوثان: الشطرنج، و قول الزور: الغناء. قلت: قوله عز و جل : (وَ مِنَ ٱلنَّاسِ مَن يَشْتَرِى لَهْوَ ٱلْحَدِيثِ) (سوره لقمان، آیه ۶)؟ قال: منه الغناء (البرهان فی تفسیر القرآن، ج‏۳، ص۸۸۲).


گونه‌شناسی احادیث قرآنی امامیه از نظریه تا تطبیق
134

خُنَّسِ، صدود

گاهی برخی از مفردات قرآنی برای مخاطبان ناآشنای با لغت قرآن دچار غرابت معنایی شده‏اند. در این مورد روایات معنای اصیل واژه قرآنی را بیان کرده‏اند که هم‏سوی با معنای وضعی آن در لغت عربی نیز هست. معناشناسی کلمه «خُنَّسِ: در آیه (فَلَا أُقْسِمُ بِالْخُنَّسِ)۱ به پوشاندن،۲ کلمه «صدود» در آیه (وَ لَمَّا ضُرِبَ ٱبْنُ مَرْیمَ مَثَلاً إِذَا قَوْمُكَ مِنْهُ یصِدُّونَ)۳ به «خندیدن)، عفو در آیه (وَیسْأَلُونَكَ مَاذَا ینفِقُونَ قُلِ ٱلْعَفْوَ) به میانه‏روی،۴ (عَن جُنُبٍ) در آیه (فَبَصُرَتْ بِهِ عَن جُنُبٍ)۵ به معنای «از دور»،۶ «حولا» در آیه (لَا یبْغُونَ عَنْهَا حِوَلاً‏) به معنای بدل و جایگزین،۷ «ردم» به معنای سد یا سپر و مانع۸ در آیه (أَجْعَلْ بَینَكُمْ وَ بَینَهُمْ رَدْمًا) از این نمونه هستند.

کلاله، أیّام معدودات

گاهی نیز مخاطب از مراد استعمالی اصطلاح آگاهی ندارد و روایت در مقام تبیین مراد از این اصطلاح است. معناشناسی کلاله در آیه (یسْتَفْتُونَكَ قُلِ ٱللَّهُ یفْتِیكُمْ فِى ٱلْكَلَالَةِ)۹ به «وارثانی که فرزند و پدر در میان آنان نباشد»۱۰ و (أَیامٍ مَّعْدُودَاتٍ) در آیه (وَٱذْكُرُوا ٱللَّهَ فِى أَیامٍ

1..‏ سوره تکویر،آیه ۱۵.

2.. البرهان فی تفسیر القرآن، ج۵، ص۵۹۶.

3.. سوره زخرف، آیه ۵۷.

4.. تفسیر العیاشی، ج۱، ص۱۰۶.

5.. سوره قصص، آیه ۱۱.

6..‏ ... فجاءت أخته إلیه فبصرت به عن جنب، أی عن بعد و هم لا یشعرون (نورالثقلین‏، ج‏۴، ص۱۱۷).

7.. عن أبی‌عبداللّٰه‏‏‏ فی قوله عز و جل: (...لَا یبْغُونَ عَنْهَا حِوَلاً)، قال: لا یریدون بها بدلا (همان، ج۳، ص۳۱۳، ح۲۵۶).

8.. عن المفضل قال: سألت الصادق علیه السلام عن قوله: (أَجْعَلْ بَینَكُمْ وَ بَینَهُمْ رَدْمًا)، قال: التقیة، (فَمَا ٱسْطَـٰعُوا أَن یظْهَرُوهُ وَ مَا ٱسْتَطَـٰعُوا لَهُ نَقْبًا)، قال: ما استطاعوا له نقبا إذا عمل بالتقیة لم یقدروا فی ذلک علی حیلة، و هو الحصن الحصین و صار بینک و بین أعداء اللّٰه سدا لا یستطیعون له نقبا (تفسیر العیاشی،‏ ج۲، ص۳۵۱؛ نور الثقلین، ج۳، ص۳۰۸، ح۲۳۲ و ۲۳۳).

9.. سوره نساء، آیه ۱۷۶.

10..‏ عن أبی عبداللّٰه علیه السلام قال الکلالة: ما لم یکن والد و لا ولد (نورالثقلین، ج۱، ص۴۵۵).

  • نام منبع :
    گونه‌شناسی احادیث قرآنی امامیه از نظریه تا تطبیق
    سایر پدیدآورندگان :
    علي راد
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1397
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1417
صفحه از 312
پرینت  ارسال به