خُنَّسِ، صدود
گاهی برخی از مفردات قرآنی برای مخاطبان ناآشنای با لغت قرآن دچار غرابت معنایی شدهاند. در این مورد روایات معنای اصیل واژه قرآنی را بیان کردهاند که همسوی با معنای وضعی آن در لغت عربی نیز هست. معناشناسی کلمه «خُنَّسِ: در آیه (فَلَا أُقْسِمُ بِالْخُنَّسِ)۱ به پوشاندن،۲ کلمه «صدود» در آیه (وَ لَمَّا ضُرِبَ ٱبْنُ مَرْیمَ مَثَلاً إِذَا قَوْمُكَ مِنْهُ یصِدُّونَ)۳ به «خندیدن)، عفو در آیه (وَیسْأَلُونَكَ مَاذَا ینفِقُونَ قُلِ ٱلْعَفْوَ) به میانهروی،۴ (عَن جُنُبٍ) در آیه (فَبَصُرَتْ بِهِ عَن جُنُبٍ)۵ به معنای «از دور»،۶ «حولا» در آیه (لَا یبْغُونَ عَنْهَا حِوَلاً) به معنای بدل و جایگزین،۷ «ردم» به معنای سد یا سپر و مانع۸ در آیه (أَجْعَلْ بَینَكُمْ وَ بَینَهُمْ رَدْمًا) از این نمونه هستند.
کلاله، أیّام معدودات
گاهی نیز مخاطب از مراد استعمالی اصطلاح آگاهی ندارد و روایت در مقام تبیین مراد از این اصطلاح است. معناشناسی کلاله در آیه (یسْتَفْتُونَكَ قُلِ ٱللَّهُ یفْتِیكُمْ فِى ٱلْكَلَالَةِ)۹ به «وارثانی که فرزند و پدر در میان آنان نباشد»۱۰ و (أَیامٍ مَّعْدُودَاتٍ) در آیه (وَٱذْكُرُوا ٱللَّهَ فِى أَیامٍ
1.. سوره تکویر،آیه ۱۵.
2.. البرهان فی تفسیر القرآن، ج۵، ص۵۹۶.
3.. سوره زخرف، آیه ۵۷.
4.. تفسیر العیاشی، ج۱، ص۱۰۶.
5.. سوره قصص، آیه ۱۱.
6.. ... فجاءت أخته إلیه فبصرت به عن جنب، أی عن بعد و هم لا یشعرون (نورالثقلین، ج۴، ص۱۱۷).
7.. عن أبیعبداللّٰه فی قوله عز و جل: (...لَا یبْغُونَ عَنْهَا حِوَلاً)، قال: لا یریدون بها بدلا (همان، ج۳، ص۳۱۳، ح۲۵۶).
8.. عن المفضل قال: سألت الصادق علیه السلام عن قوله: (أَجْعَلْ بَینَكُمْ وَ بَینَهُمْ رَدْمًا)، قال: التقیة، (فَمَا ٱسْطَـٰعُوا أَن یظْهَرُوهُ وَ مَا ٱسْتَطَـٰعُوا لَهُ نَقْبًا)، قال: ما استطاعوا له نقبا إذا عمل بالتقیة لم یقدروا فی ذلک علی حیلة، و هو الحصن الحصین و صار بینک و بین أعداء اللّٰه سدا لا یستطیعون له نقبا (تفسیر العیاشی، ج۲، ص۳۵۱؛ نور الثقلین، ج۳، ص۳۰۸، ح۲۳۲ و ۲۳۳).
9.. سوره نساء، آیه ۱۷۶.
10.. عن أبی عبداللّٰه علیه السلام قال الکلالة: ما لم یکن والد و لا ولد (نورالثقلین، ج۱، ص۴۵۵).