ٱلَّٰتِى أَرْضَعْنَكُمْ وَأَخَوَاتُكُم مِّنَ ٱلرَّضَاعَةِ وَأُمَّهَاتُ نِسَائِكُمْ وَرَبَائِبُكُمُ ٱلَّٰتِى فِى حُجُورِكُم مِّن نِّسَائِكُمُ ٱلَّٰتِى دَخَلْتُم بِهِنَّ فَإِن لَّمْ تَكُونُوا دَخَلْتُم بِهِنَّ فَلَا جُنَاحَ عَلَیكُمْ وَحَلَائِلُ أَبْنَائِكُمُ ٱلَّذِینَ مِنْ أَصْلَابِكُمْ وَأَن تَجْمَعُوا بَینَ ٱلْأُخْتَینِ إِلَّا مَا قَدْ سَلَفَ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ غَفُورًا رَّحِیمًا)^۱‏ - که در نگاه برخی از فقیهان به مفهوم مطلق آمیزش یا رابطه زناشویی خاص، یعنی «دخول اندام خاص مرد در اندام خاص زن» تلقی شده است - بر پایه کاربردهای تعبیر «دخل ب‍‏» در روایات این معنا چندان استوار نیست؛ زیرا این ترکیب در کاربردهای روایی آن الزاماً به معنای آمیزش جنسی به کار نرفته است و حمل آن بر این معنا نیازمند قرائن استواری است؛ بلکه این تعبیر کنایه از خلوت‏گزینی پس از عقد و داخل شدن مرد به همراه زن در حجله شب زفاف آمده است.^۲ از این رو، ‏محققان استناد به اطلاق تعبیر (دَخَلْتُم بِهِنَّ‏) در آیه مذکور بر حرمت ازدواج با ربیبه را نادرست خوانده‏اند.^۳

هر چند کتاب حاضر مجال بررسی آسیب‏های موجود در قاموس‏های لغت را ندارد، اما اشاره به این مهم خالی از لطف نیست که فساد زبانی بادیه‌نشینان به عنوان مصادر اولیه لغت عرب،^۴ اختلاف‏های زبانی اعراب،^۵ جعل و انتحال اشعار جاهلی،^۶ کذب واژه‏سازی

مهم برای بازیابی معانی واژگان عربی هستند که در قرآن نیز به کار رفته‏اند. از این رو، ‏روایات هم در معناشناسی واژگان عربی و هم معناشناسی واژگان قرآنی سودمند هستند؛ زیرا معصومان علیهم السلام واژه‌ای قرآنی را به عنوان یک لغت عربی در روایات خود به کار برده‏اند. کاربست این واژه در روایت می‏تواند در بازیابی معنای لغوی آن کارگشا باشد. از این رو، ‏روایات معصومان علیهم السلام دارای کارکرد عام معناشناسی لغات قرآن و لغات عربی هستند که می‏توان از آن به معناشناسی روایی لغت یاد کرد.

این کارکرد هر چند بسیار مهم، ولی مغفول، به طور خاص در این کتاب مد نظر ما نیست؛ زیرا ما به طور خاص به روایاتی نظر داریم که گوهر معنایی واژه قرآنی را در بافت و سیاق آیات آن تبیین معناشناختی کرده باشد. اهمیت این رجوع به روایات زمانی دو چندان است که اختلاف در میان لغویان وجود داشته باشد یا بر این باور برسیم که فرهنگ‏نامه‏های لغت عربی موجود دچار کاستی‏هایی هستند که از اطمینان لازم برای بازیابی معانی لغت عربی برخوردار نیستند؛ همان طوری که محققان بر وجود آسیب‏های متعددی در این فرهنگ نامه تصریح دارند.^۱

فارغ از میزان نفود این آسیب‏ها در کتاب‏ها‏ی لغت، تردیدهای لغت‏پژوهان محقق نشان از این مهم دارد که از نگاه ایشان کتب لغت چندان استواری لازم را برای معناشناسی مفردات قرآن ندارند و باید نهایت احتیاط را در مراجعه به آن‏ها به کار بست. گاه غفلت از روایات در معناشناسی مفردات قرآن و اعتماد به کتب لغت مشهور پیامدهای نادرستی را در مباحث فقهی نهاده است؛ برای نمونه، معنای اصطلاح «دخول بر زنان» در آیه (حُرِّمَتْ عَلَیكُمْ أُمَّهَاتُكُمْ وَبَنَاتُكُمْ وَأَخَوَاتُكُمْ وَعَمَّاتُكُمْ وَخَالَاتُكُمْ وَبَنَاتُ ٱلْأَخِ وَبَنَاتُ ٱلْأُخْتِ وَأُمَّهَاتُكُمُ