119
گونه‌شناسی احادیث قرآنی امامیه از نظریه تا تطبیق

و این احتمال داشت که پیراهن در اثر فشار به طور متعارف از سمت جلو نیز پاره گردد. در این بخش نیز پیراهن کارکردی خاص و مبتنی بر حکمتی ویژه ایفا کرد و آبروی یوسف علیه السلام را حفظ نمود. نشانه سوم این بود که چشمان نابینای یعقوب علیه السلام را بینا کرد. در نشانه سوم - که طنز آن نیز بسیار لطیف است - یوسف علیه السلام پیراهن خود را به برادرانش سپرد و بینای پدرش در اثر قرار دادن آن بر صورت وی برگشت. طنزآمیز از این جهت است که آیه سوم، کذب بودن پیراهن مذکور در آیه نخست را تأیید می‏کند و تناقض تلخی را برای براداران یوسف علیه السلام آشکار می‏کند که سالیانی پیش پارچه‌ای خون آلود را به عنوان پیراهن وی به پدر نشان دادند؛ اما این کجا و آن کجا؟ این روایت چون به مفسر در گشودن لایه‏هایی از مدالیل پنهان آیات کمک می‏کند، تفسیری است.

شیخ طوسی هر چند روایت مذکور را در تفسیر آیه گزارش‏ نکرده است، اما تبیینی خاص از آن ارائه کرده که نشان می‏دهد که از نظر وی نیز پیراهن نشانه‌ای ویژه برای نبوت و علامتی خاص میان یعقوب و یوسف بوده است. سخن شیخ طوسی چنین است:

۰.هذا اخبار من اللّه تعالى بأن یوسف أعطى اخوته قمیصه و قال: احملوه إلى أبی یعقوب و اطرحوه على وجهه، فإنه یرجع بصیرا، و یزول عنه العمى و ذلک معجز دال على نبوته، لأنه - على قول المفسرین کالحسن و السدی و غیرهما - کان قد عمی، و لولا أن اللّه أعلمه انه یرجع إلیه بصره لما أرسله إلیه، و إنما حمل إلیه القمیص، لان اللّه تعالى کان جعله علامة له إذا شمه شم منه رائحة یوسف، و بشارة له قبل لقائه.۱

1.. التبیان فی تفسیر القرآن، ج۶، ص۱۹۲.


گونه‌شناسی احادیث قرآنی امامیه از نظریه تا تطبیق
118

ارسال پیراهن از سوی یوسف علیه السلام به پدر و شفا یافتن چشمان نابینای وی.

ممکن است با مطالعه سوره یوسف علیه السلام چنین به ذهن آید که پیراهن یوسف علیه السلام یک پیراهن عادی و معمولی بود که حضرت یوسف علیه السلام نیز همانند دیگر افراد عادی از آن به عنوان تن‏پوش استفاده می‏کرد. خون‏آلود شدن، پاره شدن از پشت و انداختن آن به صورت پدر به عنوان نماد یوسف علیه السلام کارکرد هر پیراهن دیگری نیز هست و این پیراهن خاص و ویژه‌ای نبوده است. با این تحلیل، اساساً کارکرد ویژه‌ای پیراهن یوسف علیه السلام و آیات مرتبط به آن در داستان سوره یوسف علیه السلام نخواهند داشت؛ اما روایت فوق از ویژگی خاصی در پیراهن یوسف علیه السلام رمزگشایی می‏کند و آن را در سطح نشانه‌ای ویژه در خط داستانی سوره یوسف علیه السلام معرفی می‏کند که با توجه به آن، تبیین دیگری از آیات پیراهن یوسف علیه السلام خواهیم داشت و حتی گره‏نمایی برخی از دیگر آیات نیز گشوده خواهد شد.

بر پایه روایت مذکور، پیراهن یوسف علیه السلام پیراهنی خاص بوده است و نقش مراقبتی برای یوسف علیه السلام در مراحل مختلف حیات وی داشته است. در تعبیر «ثلاث آیات»، آیه را می‏توان بر نشانه یا معجزه حمل کرد. دلالت آن برای معجزه در آیه سوم خیلی روشن است و می‏توان از آن برای دو مورد نخست نیز استفاده کرد. ما اصطلاح نشانه را به کار بردیم تا مفهومی اعم از معجزه داشته باشد؛ برای نمونه، زمانی که برادران یوسف‏ علیه السلام پیراهنی خون‏آلود وی را به حضرت یعقوب علیه السلام نشان دادند، ایشان بدون وارسی پیراهن و خون آن، بدون هیچ درنگی این اقدام را تسویل نفس آنان خواند و کشته شدن یوسف علیه السلام را نپذیرفت.

حال، سؤال این است که چرا یعقوب‏ علیه السلام با اطمینان ادعای پسرانش را نپذیرفت و به بیانی دیگر، بینه آنان را دروغ خواند؛ همان طوری که آیه از آن به «دم کذب‏» یاد می‏کند. از حدیث مذکور بر می‏آید که همین اقدام پسران یعقوب در نشان دادن پیراهنی دیگر به جای پیراهن اصیل یوسف علیه السلام نخستین نشانه‌ای برای یعقوب علیه السلام بود که یوسف علیه السلام زنده است و این پیراهن آلوده شده به خون، پیراهن یوسف‏ علیه السلام نیست؛ زیرا یعقوب علیه السلام از ماهیت این پیراهن و کارکرد مراقبتی آن از یوسف علیه السلام آگاهی داشت. نشانه دوم، کارکرد این پیراهن اصیل در رهایی یوسف‏ علیه السلام از دام زلیخا بود که آبروی وی را با پاره شدن از پشت پیراهن حفظ کرد

  • نام منبع :
    گونه‌شناسی احادیث قرآنی امامیه از نظریه تا تطبیق
    سایر پدیدآورندگان :
    علي راد
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1397
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1662
صفحه از 312
پرینت  ارسال به