آموزههای قرآن سبب گریده است که تأویل و جری و تطبیق در احادیث اهل بیت علیهم السلام جایگاه برجسته‌ای را به خود اختصاص دهند که در فصل سوم و چهارم کتاب از آن سخن خواهیم گفت. از روایات اهل بیت علیهم السلام میتوان ماهیت، گستره و فرآیند تأویل و جری و تطبیق را نیز بازشناخت.
شبکه معنایی
ترابط به معنای پیوند آیات قرآن با یکدیگر به دو شکل قابل تصور است. نخست، پیوند و تناسب محتوایی و دلالی میان آیات یک سوره با یکدیگر یا پیوند آیات هممضمون با همدیگر در سورههای مختلف، که این قسم تقریباً مورد اتفاق قرآنپژوهان است و در روایات امامیه نیز بر اصل این ترابط تأکید شده است. از مستندات روایی این شکل از ترابط آیات میتوان به احادیث بیانگر تصدیق آیات با یکدیگر،۱ وجود روابط دلالی میان آیات با همدیگر همانند نسخ، تخصیص، محکم و متشابه،۲ اجمال و تبیین۳ اشاره کرد. این احادیث ضمن تصریح به ترابط میان اجزای متن قرآن، اشاره به وجود یک مکانیزم تفسیری و تبیینی در درون خود قرآن نیز دارند و این بدین معناست که آیات قرآن نظارت تفسیری بر همدیگر دارند و نوعی رابطه دلالی میان آنان بر قرار است که باید در تفسیر این رابطه کشف شود و از آیات همگن در معناشناسی مجملات و غوامض قرآنی استفاده گردد.
همچنین، روایات دلالت التزامی بر این مفهوم دارد که قرآن فاقد اجمال و اغماض ذاتی است و آنچه در نگاه نخست از اجمال و ابهام برخی آیات به ذهن میآید، ناشی از عدم جامعنگری به تمام قرآن و عدم آگاهی از شیوه قرآن در بیان مطالب خودش است. دوم،
1.. کتابُ اللَّهِ تُبْصِرُونَ بِهِ وَ تَنْطِقُونَ بِهِ وَ تَسْمَعُونَ بِهِ، وَ یَنطقُ بَعْضُهُ بِبَعْضٍ وَ یَشهَدُ بَعْضَهُ عَلَی بَعْضٍ (نهج البلاغه، خطبه ۱۳۳)؛ وَ أنَّ الْقُرْآنَ لَمْ یُنزَل لِیکذبَ بَعْضُهُ بَعْضاً، وَ لکن نَزَلَ انَّ یصدق بَعْضُهُ بَعْضاً (الدر المنثور، ج۲، ص۱۴۹).
2.. ... فَإِنَّ أَمْرَ النَّبِیِّ صلی الله علیه و اله مِثْلُ الْقرآن، نَاسِخٌ وَ مَنْسُوخٌ، وَ خَاصٌّ وَ عَامٌ، وَ مُحْکَمٌ وَ مُتَشَابِهٌ، قَدْ کَانَ یَکُونُ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و اله الْکَلامُ لَهُ وَجْهَانِ: کَلَامٌ عَامٌّ وَ کَلَامٌ خَاصٌّ مِثْلُ الْقرآن ... (الکافی، دار الحدیث، ج۱، ص۱۶۰).
3.. مُفَسِّراً مُجمَلَهُ و مُبَیِناً غَوَامِضَهُ؛ قرآن تفسیرکننده بخشهای مجمل خود است و آشکارسازنده پیچیدگیهای خود (نهج البلاغه، خطبه اول).
