گفتاری بودن
گفتاری بودن ویژگی ذاتی و جوهری متن قرآن است که در تمام آیات ساری و جاری است. روایات الهی بودن قرآن که تبیین آنها در گونه ماهیتشناسی قرآن گذشت. افزون بر تبیین ماتنِ قرآن، بر کلامی - گفتاری بودن متن قرآن نیز دلالت دارند؛ برای نمونه، اطلاق «کلام اللّٰه» بر قرآن در این روایات، دلالت بر لفظی بودن متن آیات دارد؛ زیرا معنای حقیقی «کلام»، اصوات متوالی برای برای رساندن معنا به مخاطب است.۱ از این رو، ملفوظ بودن متن از نوع مصوت ویژگی قرآن است که خداوند آن را به شکل اصوات معنادار برای پیامبر به زبان عربی ایجاد کرده است. از همنشینی واژه «سمع: شنیدن» با واژه «کلام: سخن» در وصف قرآن در آیه (... حَتَّىٰ یسْمَعَ كَلَامَ ٱللَّهِ)،۲ حقیقی بودن کاربست کلام به معنای گفتار ملفوظ در روایات تأیید میشود. همچنین، تعبیر «قول اللّٰه» نیز گویای این مهم است که آیات در فرآیند صدور از خداوند شکل لفظی داشتهاند.
در مجموع، این روایات کلام بودن، ویژگی ذاتی قرآن از صدور تا ابلاغ آن به مخاطبان معرفی شده است. به سخن دیگر، صدور قرآن از خداوند فرآیندی گفتاری داشته و با همان ویژگی به پیامبر صلی الله علیه و اله نزول یافته است. در حقیقت، این روایات، احتمال طرح انگارههایی چون تجربه دینی و گزارهای۳ در تحلیل سرشت وحی قرآنی را مردود اعلام کرده و بر گفتاری بودن فرآیند تنزیل آن تأکید دارند.۴ متن گفتاری به سان گفتوگوی دو طرفه و شبیه سخنرانی است و قیود متن نوشتاری را ندارد؛ در متنِ نوشتاری، مؤلف خود را موظف میبیند تمامی قرائن لازم برای فهم و تفسیر را در خود متن بگنجاند تا در کشف مراد جدی وی از سوی خواننده مشکلی پیش نیاید، لکن در متون شفاهی قرائن، ضمیمه متن نیستند، بلکه متن صرفاً گزارشگر گفتوگوهای رد و بدل شده میان گوینده و مخاطب بوده یا تنها شامل
