ابولفتوح رازی در مقدمه تفسیر خود، فصلی مستقل با عنوان «در نام‏های قرآن و معانی آن»‏ به این مهم اختصاص داده و بعد از گزارش و معناشناسی چهل نام و وصف قرآن، این فصل را با‏ جمله‌ای پایان برده است که گویای حکمت این تکثر عناوین قرآن است:

قدیم - جلّ جلاله - از عظم شأن قرآن و کثرت منافع خلق در او این کتاب را به چندین نام‏هاى شریف بر خواند تا تنبیه باشد خلقان را به رفعت و منزلت و جلالت قدر او.^۱

ملاصدرای شیرازی نیز بر این رأی تأکید دارد که: «بی‏گمان، گستردگی نام‏ها و وصف‏ها بیان‏گر عظمت مسمّا و موصوف هستند».^۲ و در تفسیر خود تکثر نام‏های قرآن را ناظر به مراتب وجودی آن دانسته است:

قرآن یگانه حقیقتی است دارای مراتب بسیار، و این نام‏ها و وصف‏های گوناگون به مراتب مختلف قرآن دلالت می‏کنند.^۳

نویسنده مقاله «نام‏ها و اوصاف قرآن» بعد از گزارش دیدگاه‏های متنوع عالمان در تعداد و حکمت عناوین و اسامی قرآن - که بیان برخی از آن‏ها را گزارش کردیم - ضرروت این بحث را چنین جمع‏بندی کرده است:

بدین سان توجه به نام‏ها و وصف‏های قرآن کریم که در آیات الهی از آن‏ها یاد شده است، گامی است در شناخت این کتاب الهی و مصحف ربّانی.^۴

از این رو، ‏شکی نیست که قرآن‏پژوهان اسم‏‏پژوهی این مائده آسمانی را یکی از منابع و روش‏های شناخت قرآن می‏دانند و بر سر آن ذهن فرسوده‏اند. معادل اسم‏شناسی‏ قرآن در ادبیات قرآن‏‏پژوهی «اسامی و اوصاف قرآن» است که جایگاه شناخته شده و استواری در کتاب‏ها‏‏ی علوم قرآنی دارد. بر پایه برخی از رویکردها، اسامی و اوصاف قرآن را به لحاظ

فرادست بشری برخوردار باشد، چاره‌ای جز روی آوردن به شناخت از طریق اسامی و صفات نیست؛ زیرا احاطه تام به اصل و کل وجود برای عقل محدود بشر میسور نیست. از سوی دیگر، تکثر و تنوع اسامی و صفات یک موجود، برآیند ‏گستره و عمق وجودی آن است. لذا اسامی متأثر از نوع و تراز وجودی است. غیر از خداوند - که تردیدی در بی‏کرانه بودن وجود وی نیست و اسماء حسنی وی دلالتی بر آن دارد - قرآن نیز از چنین ویژگی در تراز خود برخوردار است؛ زیرا تراویده جمال و حکمت، ترجمان علم و قدرت و تجلی و تبلور خداست. یکی از محققان امامیه در این باره می‏نویسد:

قرآن از آن جهت که تجلی خداوندی بی‏همتا و دارای اسماء حسنی است، خود نیز کلامی بی‏مانند و دارای اسماء حسنی است؛ همانند قرآن، فرقان، کلام اللّٰه، کتاب اللّٰه‏... و این اوصاف برجسته مرادف نیستند، بلکه هر کدام کمالی از کمال‏های آن وحی الهی را بیان می‏کند.^۱

نویسنده دیگری حکمت و حقیقت تکثر عناوین قرآن را چنین ترسیم کرده است:

قرآن کتابی است شگفت و معارف آن ناپیدا کرانه. قرآن ظاهری زیبا، چشم‏نواز و دل‏ربا دارد و باطنی ژرف و اعماقی جلیل. آیا این همه نام‏ها و عناوین برای تنّبه به این گستردگی ابعاد، ژرفایی معنا، فخامت محتوا و جزالت بیان نیست.^۲

به همین سان، بر پایه شماری از روایات اسلامی، اسم‏‏پژوهی قرآن را نیز می‏توان عرصه‌ای از قرآن‏شناسی‏ بر شمرد و بدان در شناخت جامع و دقیق قرآن به عنوان یک ضرورت تأکید ورزید. هر چند که میان قرآن و خداوند نتوان قیاس کرد، اما ظهور حکمت، جمال و قدرت خداوند در قرآن بدان ویژگی خاصی بخشیده و این کتاب را چنان فرادست بشر نهاده است که معرفت اسمایی راهی برای دست‏یابی یا نزدیک شدن به حقیقت وجودی این کتاب است. از این رو، ‏شناخت اسمایی قرآن ضرورتی انکار ناپذیر بوده و ریشه در ابعاد عمیق و بی‏کرانه آن دارد.