275
گونه‌شناسی احادیث قرآنی امامیه از نظریه تا تطبیق

معابد نمی‏شود و آن‏ها را از حالت وقف بر مسجد یا عبادتگاه خارج نمی‏سازد. همچنین، اعتقاد مسلمانان به بطلان عبادات اهل کتاب ملازمه‌ای با زوال عنوان معبد الهی از معابد آن‏ها ندارد؛ زیرا این اماکن همانند مساجد برای عبادت خداوند وضع شده‏اند.۱ اگر دلیل نسخ اعتبار معابد را بپذیریم، باید اعتبار مسجد الأقصی را هم پایان‏یافته بدانیم؛ زیرا هیچ فرقی در این بحث میان این مسجد و دیگر مکان‏های اختصاصی عبادت نیست. آری، این سخن را می‏پذیریم که با ظهور اسلام برخی از آموزه‏های حکمی شرایع پیشین نسخ شدند و وجه کامل‏تر آن‏ها در آیین اسلام جایگزین شد‏‏‏، لکن در آموزه‏های قرآنی و روایی اعتبار معابد شرایع پیشین تأیید شده است که در بخش دوم مقاله به تشریح آن‏ها خواهیم پرداخت. لذا از شمول نسخ خارج خواهند بود. در فرض تردید در شمول دلیل نسخ بر معابد اهل کتاب، اصل بر فقدان شمول و عدم تعمیم است و خلاف آن نیازمند دلیل است که چنین دلیلی نداریم و بر عکس نص و اجماع نیز خلاف آن اثبات می‏کنند.۲ به هر روی، حتی بر فرض پذیرش نسخ شرایع پیشین اقامه نماز در معابد اهل کتاب به مفهوم ترویج آیین آن‏ها نیست.

استصحاب عنوان معبد و مسجد: اصل بر ابقای همان عنوان سابق و اعتبار پیشین این اماکن برای عبادت است و تا یقین به نقض ‏آن دو‏ پیدا نکردیم، همان حالت سابق را استصحاب می‏کنیم و حتی نیاز به اذن از اهل کتاب نیز نیست؛ زیرا این اماکن در حکم سایر مساجد بوده و ورود و اقامه نماز در آن‏ها نیازمند استیذان نیست.۳

تعارض با روایات رجحان مساجد بر معابد

حکم به جوازِ مطلق اقامه نماز در معابد با روایات رجحان و اولویت اقامه نماز در مساجد مسلمین تعارض دارد و ممکن است شبهه تساوی فضیلت مساجد اسلامی با معابد اهل کتاب را تقویت نماید. مستند این دلیل دیدگاهی است که از روایات افزون بر جواز حتی فضیلت و رجحان اقامه نماز در دیر و کنیسه را نیز استنباط کرده‏اند.۴

1.. مهذب الأحکام فی بیان الحلال و الحرام، ج۵، ص۴۹۷.

2.. همان.

3.. همان، ج۵، ص۴۹۴-۴۹۷.

4.. همان، ج۵، ص۴۹۴-۴۹۷؛ کتاب الصلاة تقریر بحث المحقق الداماد، ج۳، ص۱۴۶.


گونه‌شناسی احادیث قرآنی امامیه از نظریه تا تطبیق
274

به تصاویر تعلیق زده و فقط به معابد دارای تصاویر تقیید زده است. در نتیجه، علت منع تصویر است نه خود معابد و منع در این موارد به مفهوم کراهت است؛ هر چند که همیشه به معنای کراهت به کار نمی‏رود.

مانعیت تصویر به شکل کراهت یا حرمت برای اقامه نماز، به معابد اهل کتاب اختصاص ندارد و در هر مکان دیگری که نصب باشند، همین حکم جاری است. لذا وجود تصویر دلیل بر ناشایستگی اصل مکان برای اقامه نماز نیست.۱

وجود تصاویر و تماثیل در همه معابد اهل کتاب عمومیت ندارد و مراد خلیفه دوم و ابن عباس یا دیگر ادله منع، معابد خاص بوده است که وجود تصویر در آن‏ها قطعی بوده است. از این رو، ‏با اطلاق روایات و ادله بیان جواز اقامه نماز در معابد اهل کتاب۲ هیچ تعارض ندارند و حمل بر مورد خاص می‏شوند.

مستندات نقلی دیدگاه منع، اقوال صحابه است که اولاً در روایت بودن آن‏ها تردید جدی وجود دارد و بیشتر‏ به رأی و قول شخصی آنان شبیه است و ثانیاً حجیت قول صحابه نزد شیعه اثنی عشریه مردود است و نمی‏تواند به تنهایی منبع و مصدر شرعی قرار بگیرد.

ترویج شریعت منسوخ

برابر این دلیل، جواز اقامه نماز در این مکان‏ها، نوعی ترویج شریعت منسوخ اهل کتاب است و هر نوع اقدامی برای احیای نمادها و ترویج مکان‏های شرایع پیشین در دوره اسلامی ممنوع است. فضیلت مکان‏های مقدس اهل کتاب تا ظهور اسلام بوده و پس از آن، دیگر فضیلتی برای آن‏ها به دلیل نسخ این شرایع، وجود ندارد.۳

ارزیابی و نقد

عدم شمولیت نسخ شرایع بر معابد: نسخ شرایع پیشین با ظهور اسلام مستلزم نفی اعتبار معابد ادیان پیشین برای انجام عبادت‏های شرعی مسلمانان نیست؛ زیرا نسخ شرایع شامل عنوان

1.. مصباح الفقیه، ج۱۱، ص۱۴۶-۱۵۴.

2.. مدارک الأحکام، ج۳، ص۲۳۵؛ کتاب الصلاة تقریر بحث المحقق الداماد، ج۳، ص۱۴۵.

3.. البحر المدید فی تفسیر القرآن المجید، ج۳، ص۵۳۸.

  • نام منبع :
    گونه‌شناسی احادیث قرآنی امامیه از نظریه تا تطبیق
    سایر پدیدآورندگان :
    علي راد
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1397
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1653
صفحه از 312
پرینت  ارسال به