آیه، ابهام آن را از جهاتی می‏زدودند.^۱ ویژگی روایات تطبیقی،^۲ نشان دادن نمونه‏هاى عینى آیات و تطبیق آن‏ها با حقایق خارجی و حوادث جاری زمان است. توجّه به مصداق و آوردن نمونه، براى تصوّر کامل ذهنى از مفهوم، مفید است. نشان دادن مصداق، هم قلمرو معنا را تعیین مى‏کند و هم به کلام عینیت مى‏بخشد و آن را از ابهام در مى‏آورد. در روایات، ذکر مثال‏ها به این معنا نیست که مفهوم آیه در مثال مذکور خلاصه می‏شود، بلکه در حقیقت به مصداقی از یک کلی اشاره شده است. در روایات تطبیقی، معصومان علیهم السلام با کشاندن مفهوم آیات به موضوعات جدید عینى و نشان دادن مصداق‏هاى پدید آمده، گویى به مخاطب، این روش را تعلیم مى‏دهند که خیلى به مصداق‏هاى کهنه و قدیمى خود را محدود نکنید، بلکه مى‏توانید این مفاهیم را به عصر و زمان خود تطبیق دهید.^۳

به سخن دیگر، از رهگذر بیان مصادیق در روایات، مفاهیم و مقاصد نهفته شده در آیات برای ما روشن شده، فهم آیات تا حدودی میسر می‏گردد و با دقت در این مصادیق به نوعی تعمیم درباره مفاهیم آیات می‏رسیم. لذا تسهیل فهم و تعمیم مفهوم، از فوائد روایات تطبیقی است.^۴ مصداق بیان شده گاهی از جنس روشن‏ترین مصادیق آیه است، گاه از لطیف‏ترین و مخفی‏ترین، گاه از اکمل و افضل آن، گاه مصداقی از یکی از دو معنا یا چند معنایی است که آیه به آن تفسیر شده است، از باب استمعال لفظ در بیش از یک معنا یا از باب تفسیر به ظهر و بطن یا گونه‏های دیگری از چند معنایی.^۵

شایان ذکر است که بازخوانی قصص پیامبران پیشین در قرآن کریم و تطبیق آن با شرایط پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله^۶ خود گویای جواز و حُسن روش جری و تطبیق در تعلیم و تربیت دینی

روایت تأویلی در این است که در جری با مفهوم محسوس شده از معنا در قالب نمونه و یک مصداق مشخص و معین روبه‏رو هستیم. لذا جزئیت و تشخص شرط روایت جری و تطبیق است، اما در تأویل، عکس آن است و معنای باطنی از هر گونه تلبس عاری است.

علامه طباطبایی به صراحت، به جدایی تطبیق از تفسیر تصریح دارند و با عبارت «لیس بتفسیر» در صدد تفکیک عرصه‏های آن دو از یکدیگر بوده است. از نظر ایشان، قرآن از نظر انطباق بر مصادیق وسعت داشته و اختصاص به مورد نزول ندارد.^۱ در جری قرآن هم‏زمان چند فهم رخ می‏دهد: فهم مختصات مصداق خارجی و حضور آنی آن در ذهن، احضار معنای مؤول و باطنی قرآن و احراز موافقت ویژگی‏های مصداق با معنای مؤول و باطنی آیات برای درستی تطبیق. روشن است که چنین فهم و انطباقی نیازمند اشراف کامل بر سویه ظاهری و باطنی قرآن و شناخت دقیق شرایط و ویژگی‏های مصداق خارجی است. از این رو، ‏دانشی ویژه می‏طلبد و از عهده هر کسی برنمی‏آید.

تطبیق بر مصداق، زمانی امکان‏پذیر است که لفظ دارای صفتی باشد که قابل انطباق بر کثیرین باشد. شمول لفظ بر مصادیق می‏تواند از باب عموم، اطلاق، الغای خصوصیت و تسری حکم به غیر مورد خاص باشد، یا از باب تنقیح مناط یا همانندی مماثلین در چیزی که درباره برخی از آن‏ها به کار رفته است. همچنین، فرقی ندارد که این شمول به نحو استیعاب و استغراق باشد یا بدل. همچنین، فرقی ندارد که بعض افراد لفظ در عرض بعض دیگر باشد یا در طول آن‏ها. همین سان، فرقی ندارد که این شمولیت از باب ظواهر یا بطون و تأویل آیات باشد.^۲

برخی بر این باورند که اگر تطبیق در محدوده دلالت لفظی باشد، از نوع تفسیر و اگر در غیر مدلول لفظی باشد، تأویل است.^۳ برخی دیگر از تطبیق تعبیر به «تفسیر به مصداق» نموده و آن را از مشهورترین مناهج تفسیری معصومان دانسته که با ذکر مصداقی از مصادیق