19
گونه‌شناسی احادیث قرآنی امامیه از نظریه تا تطبیق

بنی‏هاشم بعد از رحلت رسول خدا صلی الله علیه و اله بوده و علی علیه السلام را اولین و مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف را آخرین امام بر حق و در قید حیات می‏داند. شیعه دوازده امامی بر ولایت و امامت بلافصل علی علیه السلام بعد از پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله و نفی امامت از غیر ایشان تصریح دارد۱ و از میراث علمی و معنوی امامان به عنوان مصدر دینی و عیار سنجش بهره می‏گیرد و باورمند به مرجعیت دینی سخنان غیر آنان در عرصه دین‏شناسی‏ نیست. از نگاه امامیه، وجود امام در هر عصری لازم است و امامت وی از طریق نص جلی است و بر هر امامی عصمت و کمال لازم است. امام بعد از علی علیه السلام و حسن علیه السلام در نسل فرزندان امام حسین علیه السلام قرار دارد و تا امام رضا علیه السلام و فرزندان وی تا مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف ادامه دارد.۲ مبنای وراثت قرآن، عصمت و مرجعیت مهم‏ترین مبانی مفروض این اثر در مراجعه به احادیث امامان معصوم علیه السلام است که بر پایه آن‏ها به روایات اهل بیت علیهم السلام به عنوان منبعی برای شناخت اصیل قرآن نگریسته شده است.۳

شناخت و تبیین دو مفهوم فرعی این پژوهش هستند؛ زیرا از آن دو فقط در یکی از فصل این اثر بهره برده‏ایم. واژه شناخت را در فصل اول این کتاب با عنوان «احادیث قرآن‏شناسی‏» فراوان به کار برده‏ایم و در هر یک از گفتارهای آن، واژه «شناخت» را برآیند ‏و نتیجه مباحث دانسته‏ایم. واژه تبیین در فصل دوم با عنوان «احادیث تبیین قرآن» اصطلاح محوری و پُربسامدی است که برای اشاره به کارکرد احادیث خاص از آن استفاده کرده‏ایم.

1.. فأما إذا أدخل فیه (الشیعة) علامة التعریف فهو علی التخصیص لا محالة لا تباع أمیر المؤمنین - صلوات اللّٰه علیه - علی سبیل الولاء و الاعتقاد لإمامته بعد الرسول صلی الله علیه و اله بلا فصل و نفی الإمامة عمن تقدمه فی مقام الخلافة و جعله فی الاعتقاد متبوعاً لهم غیر تابع لأحد منهم علی وجه الاقتداء (اوائل المقالات، ص۳۵).

2.. باب الفرق بین الإمامیة وغیرهم من الشیعة وسائر أصحاب المقالات فأما السمة للمذهب بالإمامة و وصف الفریق من الشیعة بالامامیة فهو علم علی من دان بوجوب الإمامة و وجودها فی کل زمان، و أوجب النص الجلی و العصمة و الکمال لکل إمام، ثم حصر الإمامة فی ولد الحسین بن علی علیهما السلام و ساقها إلی الرضا علی بن موسی علیهما السلام لأنه و إن کان فی الأصل علماً علی من دان من الأصول بما ذکرناه دون التخصیص لمن قال فی الأعیان بما وصفناه، فإنه قد انتقل عن أصله لاستحقاق فرق من معتقدیه ألقابا بأحادیث لهم بأقاویل أحدثوها فغلبت علیهم فی الاستعمال دون الوصف بالامامیة، و صار هذا الاسم فی عرف المتکلمین و غیرهم من الفقهاء و العامة علما علی من ذکرناه... (همان، ص۳۸ - ۳۹).

3.. برای آگاهی بیشتر ر.ک: مبانی کلامی امامیه در تفسیر.


گونه‌شناسی احادیث قرآنی امامیه از نظریه تا تطبیق
18

وجود دارد. تعریف معیار ما از نظریه مبتنی بر دیدگاه معرفت‏شناسان از نظریه است و بیشتر‏ بر شاخص داوری نظریه، یعنی قدرت تبیین پذیری آن تأکید دارد که در واقع تلفیقی از دیدگاه ذهن‏گرایان و عینی‏گرایان است. از این رو، ‏مقصود از نظریه در این پژوهش «مجموعه‌ای منظم از مفاهیم و اصول نظری مرتبط با یکدیگر است که هدف آن انتظام روایات قرآنی امامیه در یک الگوی جامع مفهومی شامل سرگونه‏ها و ریز‏گونه‏های اصلی، و تبیین وجه تمایز ماهوی هر یک از گونه‏ها با یکدیگر است». این نظریه ‏‏‏باید از قدرت داوری و تبیین برخوردار باشد؛ به گونه‏ای که در مقام آزمون عملی، توفیق لازم را در دسته‏بندی همه روایات قرآنی موجود داشته باشد. این نظریه دارای ویژگی‏های گفته شده برای یک نظریه مطلوب، چون توانایی برای تبیین مسأله به شکل ساده، مبتنی بر مشاهدات و پژوهش‏های پیشین، امکان آزمون در مقام عمل، ایجاد انگیزه برای پژوهش‏های جدید است.۱ اساساً نظریه ارائه شده در این پژوهش برآیند ‏‏پژوهش‏های مورد‏‏پژوهی در تفاسیر روایی امامیه بوده است و تلاش شده است از ذهن‏گرا‏یی و نگاه تجریدی خودداری شود.

تطبیق

مقصود از این اصطلاح در این پژوهش، مستندسازی نظریه از طریق ارائه نمونه‏های کاربردی و عینی سازی نتایج آن است که میزان اعتبار، صحت و کارایی نظریه معیار را در مقام عمل به آزمون سنجش بسپارد. تطبیق در عنوان شماری از کتاب‏ها‏ی جدید به زبان عربی کاربرد دارد و معمولاً بعد از عنوان نظریه به کار می‏رود و به مباحث کاربردی و غیر نظری کتاب یا پژوهش نظر دارد.۲

امامیه

مقصود از امامیه در این پژوهش شیعه دوازده امامی است که باورمند به انحصار امامت در

1.. روش‏های تحقیق در روان‏شناسی و علوم تربیتی، ج۲، ص۲۶ - ۲۷.

2.. برای نمونه، ر.ک: التناص بین النظریه و التطبیق: شعر البیاتی نموذجا؛ اصول علم الرجال بین النظریه و التطبیق؛ أصول النحو عند السیوطی بین النظریة و التطبیق.

  • نام منبع :
    گونه‌شناسی احادیث قرآنی امامیه از نظریه تا تطبیق
    سایر پدیدآورندگان :
    علي راد
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1397
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1353
صفحه از 312
پرینت  ارسال به