ویژه در تفسیر قرآن است - چنین اشاره شده است:

۰.لَیْسَ شَیْ‏ءٌ أَبْعَدَ مِنْ عُقُولِ الرِّجَالِ مِنْ تَفْسِیرِ الْقُرْآنِ. إِنَّ الْآیَةَ یَنْزِلُ أَوَّلُهَا فِی شَیْ‏ءٍ (وَ أَوْسَطُهَا فِی شَیْ‏ءٍ) وَ آخِرُهَا فِی شَیْ‏ءٍ.^۱

همین مهم در روایت امام صادق علیه السلام نیز مورد تأکید قرار گرفته است:

۰.یَا جَابِرُ! إِنَّ لِلْقُرْآنِ بَطْناً وَ لِلْبَطْنِ ظَهْراً، وَ لَیْسَ شَیْ‏ءٌ أَبْعَدَ مِنْ عُقُولِ الرِّجَالِ مِنْهُ إِنَّ الْآیَةَ لَیَنْزِلُ أَوَّلُهَا فِی شَیْ‏ءٍ وَ أَوْسَطُهَا فِی شَیْ‏ءٍ وَ آخِرُهَا فِی شَیْ‏ءٍ، وَ هُوَ کَلَامٌ مُتَصلٌ یُتَصَرَّفُ عَلَى وُجُوهٍ عَلَى وُجُوه.^۲

جمله «لیس شى‏ء أبعد من عقول الرّجال من تفسیر القرآن» نشان‏گر اهمیّت، ظرافت و دقیق بودن شناخت معارف قرآن است که خود در دو ساحت ظاهرى و باطنى تقسیم مى‏گردد^۳ و مراد از دورى عقول رجال از قرآن بیان این نکته است که امکان درک و تعقل معانى آیات قرآن در خور شأن هر کس نیست و به اصطلاح منطقى، منظور اثبات سلب کلى نبوده، بلکه مقصود نفى علم به مجموع قرآن بدون مراجعه به ائمه معصوم علیهم السلام است. بدیهى است شناخت بسیارى از معارف قرآن همچون برخى از بطون تأویلات و تفصیل آیات مربوط به احکام و معاد و قصص و نظایر آن‏ها بدون استمداد و استفاده از بیانات عترت طاهره علیهم السلام امکان پذیر نیست. به هر حال، مقصود، فهم کامل قرآن بدون استمداد از سر چشمه وحى است که در این روایات نفى شده است، نه فهم فی الجمله.^۴

احادیث مرتبط

‏پیش‏تر در «نظریه معیار» پژوهش در فصل اول اشاره شد که بر پایه تعریف معیار نگارنده،

است. اینک دو نمونه اخیر را بر پایه روایات اهل بیت علیهم السلام بررسی می‏کنیم. ذیل آیات: (إِذْ عُرِضَ عَلَیهِ بِالْعَشِىِّ ٱلصَّافِنَاتُ ٱلْجِیادُ * فَقَالَ إِنِّى أَحْبَبْتُ حُبَّ ٱلْخَیرِ عَن ذِكْرِ رَبِّى حَتَّىٰ تَوَارَتْ بِالْحِجَابِ * رُدُّوهَا عَلَىَّ فَطَفِقَ مَسْحَاً بِالسُّوقِ وَ ٱلْأَعْنَاقِ)^۱ از کعب الأحبار نقل شده است که حضرت سلیمان علیه السلام به دلیل به فوت شدن نماز عصر در اثر سان دیدن از اسب‏ها دستور به اسب‏ها به قصد انتقام از آن‏ها داد.^۲ بر پایه روایت امام علی علیه السلام خاستگاه شبهه قتل اسب‏ها به دلیل مغفول کردن حضرت سلیمان علیه السلام از نماز اول وقت، دیدگاه کعب الأحبار بوده و از اساس دروغ است؛ زیرا کشتار اسب‏ها مصداق ظلم است و ارتکاب ظلم از انبیاء به دلیل عصمت آنان محال است.^۳ در نتیجه، تمامی گزاره‏های روایی حاوی کشتار اسب‏ها، به دلیل ترک نماز از سوی حضرت سلیمان علیه السلام، فاقد اعتبار صدوری هستند و مفسران امامیه طریق آن را از عامه دانسته‏اند که در برخی از منابع تفسیری شیعه وارد شده است.^۴ لذا نباید به صرف نقل از کعب الأحبار به چنین تفسیرهایی از آیات اعتماد کرد، بلکه باید نهایت احتیاط را در نقد آن‏ها به عمل آورد و هیچ وقت مبنا و معیار در تفسیر قرار نداد.

در روایتی از امام باقر‏ علیه السلام نیز به آسیب ظاهربسندگی - که برآیند ‏فقدان دقت و فراست