در مواضع عدیده‌ای در پرتو سیاق کلام از مفهوم آیات متشابه پرده‌برداری کرده‌اند. از این رو، گفتار عده‎ای که سیاق آیات متشابه را دارای حجیت ندانسته‌اند، ناصواب است.^۱

چه بسا بتوان اذعان کرد یکی از مصادیق ارجاع متشابهات به محکمات، تبیین مفاد آیه در پرتو سیاق آیات است که در این خصوص به مواردی اشاره می‌شود؛ برای نمونه، بنا بر روایتی که بزنطی از امام رضا‏ علیه السلام نقل می‌کند، امام علیه السلام پس از یادآورشدن استناد قدریه به آیه (إِنَّ ٱللَّهَ لَا یغَیرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّىٰ یغَیرُوا مَا بِأَنفُسِهِمْ)،^۲ انگاره ایشان را در پرتو بهره‌گیری از سیاق آیه ابطال می‌کند:

۰.ان القدریة^۳ یحتجون بأولها و لیس کما یقولون، الا ترى ان اللّه تبارک و تعالى یقول: (و إِذا أَرادَ اللَّهُ بِقَوْمٍ سُوْءاً فَلا مَرَدَّ لَهُ...) الأمر الى اللّه یهدى من یشاء.^۴

امام علیه السلام با استناد به سیاق آیه - که مشیت خداوند در رساندن سوء به انسان‏ها را بدون مانع می‌داند - گستره اختیار مطلقه انسان را - که قدریه از صدر آیه استفاده می‌کردند - تحدید می‌نماید و ضمن دفع شبهه محدود شدن مالکیت و سلطنت خداوند نسبت به مخلوقات و نیز اعمال اختیاری انسان، اثبات می‌کند که اراده خداوند در هدایت و ضلالت انسان تأثیرگذار است و مخلوقات هیچ مفری از حکم او ندارند.

نگاه بدوی به ظواهر برخی از آیات متشابه، اختیار مطلقه انسان و عدم تصرف خداوند در آفرینش را به ذهن متبادر می‌کند. ظواهر این دسته از آیات موجب شده تا برخی مانند قدریه با استناد به ظواهر این دسته از آیات باورمند شوند که خداوند پس از آفرینش هستی آن را به حال خود واگذار کرده و دخالتی در امور عالم و نیز در اعمال بندگان ندارد؛ به طوری که انسان خالق مستقل افعال خویش است.^۵

خداوند دانش قرآن را به آن‏ها اختصاص داده است - چه کسانی هستند؟ در روایتی امام رضا‏ علیه السلام‏ با استناد به سیاق آیه، به نقد و ابطال انگاره عمومیت وارثان برگزیده قرآن پرداخته و این شأن را تنها به عترت طاهرین علیهم السلام اختصاص داده است:

۰.انه لو اراد الامة لکانت اجمعها فی الجنة لقول اللّه عز و جل: (فَمِنْهُمْ ظَالِمٌ لِّنَفْسِهِ وَ مِنْهُم مُّقْتَصِدٌ وَ مِنْهُمْ سَابِقٌ بِالْخَیرَاتِ بِإِذْنِ ٱللَّهِ ذَٰلِكَ هُوَ ٱلْفَضْلُ ٱلْكَبِیرُ)، ثم جمعهم کلهم فی الجنة، فقال عز و جل: (جَنَّاتُ عَدْنٍ یدْخُلُونَهَا یحَلَّوْنَ فِیهَا مِنْ أَسَاوِرَ مِن ذَهَبٍ) الْآیَةَ، فصارت الوراثة للعتره الطاهره لا لغیرهم‏.^۱

آیات مزبور یکی از آثار وراثت قرآن را وعده قطعی به بهشتی شدن وارثان بیان می‌دارد. و بهشتی شدن وارثان،معلول دو عامل عدم ظلم و پیشتازی در خیرات است که شایستگی برگزیدگی وراثت کتاب را برای آنان فراهم کرده که در این بخش از آیات به آن دو اشاره شده است. عموم افراد امت اسلام فاقد دو شرط عدم ظلم و پیشتازی در خیرات هستند. از این رو، تضمین قطعی برای بهشتی شدن همه آنان وجود ندارد.^۲ امام علیه السلام با بهره‌گیری از سیاق آیه، ضمن ابطال انگاره عمومیت، از اجمال این آیه پرده برداری نموده و مصداق این شأن را در حق عترت نبوی منحصر می‌داند؛ زیرا تاریخ صدر اسلام نیز گویای این مهم است که عترت نبوی و در رأس آنان امام علی‏ علیه السلام مقام پیشتازی را در خیرات داشته‌اند.^۳

اهل بیت‏ علیهم السلام ضمن آن‏که نسبت به دست‏یابی و کشف مراد آیات متشابه و آگاهی از کنه حقیقت آن به صورت مستقل و فارغ از مراجعه به اوصیاء هشدار داده‌اند،^۴ در مواردی توصیه‌هایی را مبنی بر خارج‌ساختن مفاد آیه از تشابه - که به دلیل عوارض زبانی به وجود آمده - ارائه کرده‌اند.^۵ سیره اهل بیت علیهم السلام در تأویل آیات متشابه نشان‏گر این واقعیت است که ایشان‏ علیهم السلام