طلب لذّت، میتواند ممدوح، واقع شود؟ اینها سؤالاتی هستند که در موضوع ملاک مدح و ذمّ لذّات، به بررسی آنها میپردازیم.
۱. ملاک ستایش لذّات
طبق بیان شریف امیر مؤمنان علیه السلام، ذرّهای از لذّتی که خدای متعال از بهشت به انسان نشان داده، خود هدف نیست؛ بلکه بهانهای برای چشیدن ناچیزی از لذّات خالص و پایدار، در جهت رسیدن به سعادت است. لذا اگر بنا باشد استفاده از این موهبتها، میل و رغبت در حرکت به سوی هدف، ایجاد نماید، ناگزیر باید در مسیر سالم آن انجام شود که عمل کردن در چارچوب قانونمندی دستورها و ارشادهای برگرفته از منبع وحی، تنها راه رسیدن به این هدف است.
بیتردید، آنچه نفس بدان تمایل پیدا میکند، در هر رفتاری که باشد، زمانی میتواند ارزشمند باشد که در این چارچوب، قرار داشته باشد. برای روشن شدن بحث، به سخن مرحوم علاّمه مجلسی در این باره، اشاره میکنیم که آورده است:
آنچه انسان در جهت اطاعت امر خداوند سبحان و تحصیل رضایتش انجام میدهد و در ضمن، نفسش هم به آن تمایل پیدا میکند، اگر چه شامل تمایلات و لذائذ دنیایی و هوسهای نفسانی است، لیکن از قبیل امور نکوهیده نیست؛ چون اوّلاً ملاکهای لذّت نکوهیده را ندارد و ثانیاً با ویژگیهایی همراه است که میتوانند این لذائذ را در حدّ عبادت، بالا ببرند. مانند کسی که میخورد و میآشامد، ولی قصدش، اطاعت امر خداوند است یا در جهت تحصیل قوای بدنی برای عبادت کردن و خدمت نمودن به خدا و خلق خداست، به این نیّت، میخورد و میآشامد؛ امّا در عین حال، از خوردن و آشامیدن، لذّت هم میبرد. حتّی