49
لذّت و شادکامي از ديدگاه اسلام

در باره این که مصداق سعادت انسان چیست، تا آن اندازه که مربوط به کلّ نظام‌های فکری می‌شود و قرآن هم به طور کلّی از آن سخن می‌گوید، می‌توان گفت: این هدف نهایی، همان چیزی است که بالفطره، برای انسان، مطلوب است و چون مطلوبیت آن، ذاتی است، چون و چرا بردار نیست و نمی‌توان آن را به چیز دیگری، تعلیل و در پرتو مطلوبیت هدف دیگری توجیه کرد. اگر از کارگری که کار می‌کند، پرسیده شود: «چرا کار می‌کنی؟»، در پاسخ، خواهد گفت: «برای گرفتن پول»؛ و اگر پرسیده شود: «چرا پول می‌گیری؟»، خواهد گفت: «برای این که خوراکی بخرم»، و اگر پرسیده شود: «چرا خوراکی می‌خری؟»، می‌گوید: «برای این که بخورم، سیر شوم و لذّت ببرم»؛ ولی دیگر در این جا نمی‌توان از وی پرسید که چرا می‌خواهد لذّت ببرد؛ زیرا لذّت، خود به خود، مطلوب انسان و خواسته اوست و نه تنها انسان، بلکه هر موجود ذی شعوری، طالب لذّت خویش است و انسان، با علم حضوری و شهودی، این حقیقت را درک می‌کند. هیچ کس را به خاطر این که طالب لذّت و سعادت خویش است، نمی‌توان سرزنش کرد و یا به خاطر آن، او را تشویق نمود؛ چون این حقیقتی فطری است که در وجود انسان، قرار داده شده است.۱

ب. رابطه لذّت و سعادت

تحقیقات علمی در روان‌شناسی، نشان می‌دهد که لذّت، یکی از سه عنصر اصلی شادکامی۲ است و دو عنصر دیگر آن، «رضایت از

1.. اخلاق در قرآن، ج ۱، ص ۲۸.

2.. Happiness


لذّت و شادکامي از ديدگاه اسلام
48

بزرگ یا داشتن شغلی مناسب، فرزندان صالح، سلامت دین و بدن و عاقبت به خیری در دنیا؟ برای روشن شدن این مطلب، ببینیم معنای خوش‌بختی چیست؟ و احساس خوش‌بختی، چگونه است؟

الف. سعادت چیست؟

سعادت ـ که به معنای خوش‌بختی به کار رفته ـ ،۱ به این صورتْ معنا شده است:
السعد أصل یدلّ، علی خیر و سُرور، خلاف النحس ... . فالسعد الیمن فی الأمر.۲
سعادت، اصلی معنایی است که بر خیر و سُرور، دلالت دارد و مخالف نحسی است ... .پس سعادت، برکت ]و خیر[ طلبیدن در کارهاست.
این تعریف، روشنگر این است که سعادت را در کلمه و کلام، نمی‌توان معرّفی نمود: لیکن این مفهوم، همان چیزی است که برای همه ما، کاملاً قابل درک است، آن را می‌فهمیم، با آن زندگی می‌کنیم و به دنبال آن هستیم. به همین دلیل، شهید مطهّری می‌گوید:
هر چند، ابتدا به نظر می‌آید که کوشش در بیان معنا و در تعریف سعادت، از قبیل توضیحِ واضحات است؛ امّا تدریجاً روشن خواهد شد که به دست دادن تعریف درستی از سعادت، بسیار دشوار خواهد بود. این دشواری، از آن جا پیدا می‌شود که سعادت، به اموری از قبیل لذّت، آرزو، موفّقیت و رضایت، بستگی کامل دارد.۳

1.. لغت‌نامۀ دهخدا، واژۀ: «خوش‌بختی».

2.. معجم مقاییس اللّغة، واژۀ «سعد».

3.. مقالات فلسفی، ج ۲، ص ۶۰.

  • نام منبع :
    لذّت و شادکامي از ديدگاه اسلام
    سایر پدیدآورندگان :
    مهدی عباسی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 8194
صفحه از 179
پرینت  ارسال به