43
لذّت و شادکامي از ديدگاه اسلام

روش ترغیب در آموزه‌های دین

از حدیثی که از امام علی علیه السلام نقل شده، به خوبی بر می‌آید که اسلام، نه تنها وجود گرایش به لذّت را در انسان، انکار یا محکوم نمی‌کند، بلکه سلسله‌ای از تعالیم خود را به این میل طبیعی انسان، مبتنی می‌سازد و در روش تربیتی خود، از وجود آن، بهره می‌برد که نشان دهنده نقش تنظیمی لذّت است.
قرآن کریم، هنگامی که می‌خواهد انسان را بر پایبندی و عمل به دستورهای دین خدا، ترغیب و او را در پیمودن راه صحیح زندگی، تشویق کند، از وجود این میل و تأثیری که در اتّخاذ روشی خاص دارد، بهره فراوان می‌برد. قرآن، به انسان وعده می‌دهد که اگر در زندگی، راه الهی را بپیماید، به لذّت و سعادت جاودان می‌رسد و به او، این آگاهی را می‌دهد که اگر از این راه منحرف شود، آینده‌ای تلخ، شقاوت‌بار و ناگوار در انتظارش خواهد بود و به رنج‌ها و بدبختی‌ها، مبتلا می‌شود. لذا سراسر قرآن، پُر از بشارت و مژده به سعادت و لذّت یا انذار و برحذر داشتن از شقاوت و عذاب است.
بر اساس تعالیم آسمانی اسلام، افزون بر این که اصل لذّت‌طلبی و درک آن در وجود انسان، موهبتی است از طرف خدای متعال، علاوه بر این، دلیل و نشانه‌ای است برای درک ذرّه‌ای ناچیز از لذائذ و پاداش‌های اُخروی، این حدیث از امیر مؤمنان علی علیه السلام به زیبایی به این نکته اشاره دارد:
... أیها الناس! إنّ الله ـ تبارک و تعالی ـ لما خلق خلقه أراد أن یکونوا علی آداب رفیعة، و أخلاق شریفة، فعلّم أنّهم لم یکونوا کذلک إلّا بأن یعرفهم ما لهم و ما علیهم، و التعریف لا یکون إلّا بالأمر و النهی، والأمر و النهی لا یجتمعان إلّا بالوعد و الوعید، و الوعد لا یکون إلّا بالترغیب، و الوعید لا یکون إلّا بالترهیب، و الترغیب لا یکون إلّا بما


لذّت و شادکامي از ديدگاه اسلام
42

عمر نیز نباشید؛ زیرا نتیجه چنین فقری، خساست است و نتیجه این زیاده‌روی، حرص است ]و هر دو، از حدّ تعادل، خارج‌اند[ .
از این رو، امام علیه السلام در عبارات بعدی این حدیث، می‌فرماید:
اجعلوا لأنفسکم حظّاً من الدنیا بإعطائها ما تشتهی من الحلال و ما لا یثلم المروؤة یحرص و ما لا سرف فیه، و استعینوا بذلک علی أمور الدین.
برای خود، بهره‌ای از دنیا قرار دهید، در حدّی که حلال باشد]؛ امّا با این دو شرط که[: بر خلاف جوان‌مردی نباشد و در این مسیر، به اسراف، کشیده نشوید. از اینها برای [رسیدن به] امور دین، بهره‌گیری کنید.
آری! اموری موجبات تعادل و تنظیم زندگی انسان را فراهم می‌آورند که خود، از کُندْروی و زیاده‌روی، برکنار بوده، از میانه‌روی برخوردار باشند. چنین اموری می‌توانند برای انجام امور دین که هدف است، وسیله قرار گیرند؛ زیرا دست یافتن به این لذّات، هدف نیستند؛ بلکه ابزاری برای رسیدن به تعادل و آرامش روانی در جهت گام برداشتن در مسیر دین هستند.
امام کاظم علیه السلام در آخر حدیث یاد شده، به نقل از پدران بزرگوارش می‌فرماید:
لیس منّا من ترک دنیاه لدینه أو ترک دینه لدنیاه.۱
کسی که دنیایش را برای دینش وا گذارد و یا دینش را برای دنیایش از دست بدهد، از ما نیست.

1.. بحار الأنوار، ج ۷۵، ص ۳۲۱.

  • نام منبع :
    لذّت و شادکامي از ديدگاه اسلام
    سایر پدیدآورندگان :
    مهدی عباسی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 8252
صفحه از 179
پرینت  ارسال به