23
لذّت و شادکامي از ديدگاه اسلام

سرازیری، شیب، کجی و انحراف، آمده است. اگر معانی دوستی، خواهش، توجّه و بستگی در این جا مدّ نظر قرار گیرد، این حدیث می‌تواند شاهد خوبی بر تعریف هوا به «میل النفس إلی الشهوة» باشد؛ چرا که در این تعریف، جنس هوا، میل در نظر گرفته شده است.
گاهی اوقات، هوا به معنای چیزی به کار می‌رود که نفس، بدان میل و محبّت دارد. بر این اساس، در مجمع البحرین، هوای نفس، بدین صورت بیان شده است:
هوای نفس، یعنی آنچه نفس، آن را دوست دارد و به آن، میل نشان می‌دهد ... در این کلام خداوند ـ تبارک و تعالی ـ ، معنای هوا از این قبیل است که (... خوشایند شما نیست... )
؛ یعنی: نفس شما، بدان میل ندارد، (یا پس آیا دیدی کسی را که هوای نفسش را خدای خود قرار داد...؟ ) .
هوا، در این جا یعنی آنچه نفسش، بدان تمایل دارد

... .۱
آنچه آمد، مختصری بود در باره معنای هوا و مواضع کاربست آن. امّا در بخش پیشین، در بیان نسبت میان واژه‌‌های شهوت و لذّت، ملاحظه کردید که نسبت این دو اصطلاح را نسبت فعل و غایت فعل، بیان کردیم. بنا بر این، می‌توان رابطه دو واژه هوا با لذّت را نیز در اینجا با توجّه به نسبت هوا با شهوت، استنتاج نمود.
از طرف دیگر، علاوه بر این که تمایلی فطری بر تأمین نیازها و خواسته‌های نفسانی، در وجود آدمی قرار دارد، یکی از انگیزه‌های محرّک در انسان،

1.. «و هوی النفس: ما تحبّه و تمیل إلیه ... و منه قوله تعالی: (لا تهوی أنفسكم)
و قوله تعالی: (أفرءیت من اتّخذ إلهه هواه)
أی ما تمیل إلیه نفسه» (مجمع البحرین، ج ۳، ص ۱۸۹۰).


لذّت و شادکامي از ديدگاه اسلام
22

توقان، به معنای غلبه شهوت است و بر این اساس، شهوت، حرکت هیجانی نفس است که همراه با انگیزش درون ـ تنی، به سوی چیزی است که حالت لذّت را به دنبال دارد و باعث سرور می‌شود؛ امّا لذّت، آن حالتی است که نفس، اصطلاحاً هوای آن را می‌کند و اشتیاق و آرزوی رسیدن به آن را دارد.
بر اساس این تعبیر، می‌توان گفت: لذّت، نتیجه حرکت شهوت است. اساساً‌ تحریک قوّه شهوت، زمانی است که این قوّه به سوی امری لذیذ یا آنچه در تخیّل برای فرد سودی دارد، می‌گراید و به آن چیز، نزدیک می‌شود.

۲. هوا

مفهوم واژه «هوا» در کتاب مفردات ألفاظ القرآن، به واسطه تعبیر شهوت، بیان شده است:‌
الهوی میل النفس إلی الشهوة، و یقال ذلک للنفس المائلة إلی الشهوة ...۱.
هوا، گونه‌ای از تمایل خاصّ نفس به سوی شهوت است؛ یعنی تمایل به آنچه از تحریک شهوت و ارضای آن برای نفس، حاصل می‌گردد.
در حدیثی که اصبغ بن نُباته، از امیرمؤمنان علیه السلام نقل می‌کند، کلمه «هوی» به «میل» تعریف شده است:
کان أمیرالمؤمنین یقول: الهوی، میل.۲
میل نیز در لغت، به معانی توجّه، خواهش، طرفداری، دوستی، بستگی،

1.. مفردات ألفاظ القرآن، ص ۸۴۹.

2.. الخصال، ج ۲، ص ۵۰۶.

  • نام منبع :
    لذّت و شادکامي از ديدگاه اسلام
    سایر پدیدآورندگان :
    مهدی عباسی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 8249
صفحه از 179
پرینت  ارسال به