ارضای شهوات، سخن به میان آمده است و در گروهی دیگر که لذّت رانی، مورد مذمّتْ قرار گرفته است، از تعابیری مانند هوا و هوس، یاد شده است. لذا مناسب است این اصطلاحات کلیدی و نحوه ارتباط آنها با موضوع لذّت، بررسی شوند. از این رو، در این مجال، به بررسی سه واژه رایج در این موضوع، یعنی «شهوت»، «هوا»، «هوس» و ارتباط آنها با «لذّت»، میپردازیم.
۱. شهوت
برای شهوت، معانی متعدّدی ذکر شده است؛ امّا مفهومی که در تمام این معانی وجود دارد، در این تعریف، آمده است: «شهوت، اشتیاق نفس به چیزی است».۱
امّا در باره ارتباط میان شهوت و لذّت، باید گفت: این دو مفهوم، از واقعیاتی حکایت میکنند که به دلیل دقیق بودن تقدّم و تأخّرشان در فرآیند درک و احساس در انسان، با یکدیگر مرتبطاند. از سویی دیگر، یکی از راههایی که میتواند به ما در کشف ارتباط میان ماهیت دو چیز، کمک کند، فهم تفاوت مفاهیم و اصطلاحاتی است که برای آنها جعل شده است. از این رو، همین بحث را در این جا در باره دو واژه «شهوت» و «لذّت» پی میگیریم.
در معجم الفروق اللّغویة، درباره نسبت میان شهوت و لذّت، آمده است:
أنَّ الشهوة توقان النفس إلی ما یلذّ و یسرّ، و اللذّة ما تاقت النفس إلیه و نازعت إلی نیله فالفرق بینهما ظاهر.۲