19
لذّت و شادکامي از ديدگاه اسلام

خوشایندی آن هیجان، تغییر می‌کند. بنا بر این، هیجان مثبت، می‌تواند با افزایش انگیختگی عصبی یا کاهش آن، همراه باشد. این افزایش یا کاهش انگیختگی عصبی، در حالاتی که احساس خوشایند لذّت را به همراه دارند، به خوبی قابل مشاهده هستند. لذا در برخی موارد، احساس لذّت با رَخوت و سستی، همراه است؛ مانند نشئگی حاصل از مصرف موادّ مخدّر و بالعکس، در مواردی دیگر، مانند شادی حاصل از بازی‌های مهیّج با فعّالیت و تحریک عصبی همراه است. بنا بر این، می‌توان با توجّه به مطالب بیان شده، تعریف لذّت را به این صورت بیان کرد: لذّت، حالت خوشایندی است که با تغییرات افزایشی یا کاهشی برانگیختگی عصبی در سطح بدن، همراه است و فرد، در تجربه سطحی از هیجانات مثبت، مانند ابراز شادی، تعجّب، علاقه و ... ، آن را درک می‌کند.

جمع‌بندی

با توجّه به تعاریفی که از لذّت، در دیدگاه‌های یاد شده ارائه شد و با عنایت به نکات مطرح شده در مطالب پیشین، در باره «مفهوم لذّت»، نکات زیر قابل توجّه است:
۱. افراد، لذّت را به شکل علم حضوری، در خود می‌یابند. لذا هیچ چیزی مانند تجربه خود فرد، در شناساندن مفهوم لذّت، گویا نخواهد بود.
۲. لذّت، درک حالتی خوشایند است. لذا معمولاً شادمانی، آسودگی و رضایت از موقعیت لذّت‌بخش را به همراه دارد. از این جهت، تجربه لذّت، مورد میل و گرایش انسان است و به عنوان یک هیجان، مانند انگیزه‌های اساسی می‌تواند رفتار را فعّال کرده، هدایت کند.


لذّت و شادکامي از ديدگاه اسلام
18

میل جنسی، نه فقط انگیزه‌ای است نیرومند؛ بلکه منبع بالقوّه هیجانی برای شادی نیز هست، با این تفاوت که هیجانات را غالباً رویدادهای بیرونی، بر می‌انگیزند و جلوه‌های هیجانی نیز معطوف همان رویدادهاست، درحالی که انگیزه‌ها، منشأ درونی دارند.۱
از دیگر ویژگی‌های هیجانات، تغییرات فیزیولوژیایی در سطح اعصاب است. مثلاً یکی از انواع هیجانات اصلی در علم روان‌شناسی، «شادی» است که از خصوصیات آن، کاهش سریع سرعت شلّیک عصبی است و این حالت، دقیقاً در مقابل هیجانی دیگر به نام «ترس» قرار دارد. رهایی از درد جسمی، رهایی از نگرانی‌ها، حل کردن مسئله‌ای دشوار و پیروز شدن در رقابتی اضطراب‌انگیز، نمونه الگوی کاهشی برانگیختگی عصب‌شناختی شادی است. از جمله در شادی بر اثر حالتی ناشی از احساس‌های خوشایند، نظیر نوازش شدن، حالت‌های پس از ارضای نیاز نیز برانگیخته می‌شوند.۲
علاوه بر این که هیجانات بر اساس میزان تحریک عصبی، در دامنه‌ای از برانگیختگی بسیار (افزایش تحریک عصبی) تا برانگیختگی کم، متغیّر هستند، از لحاظ مطلوبیت یا عدم مطلوبیتِ حالات ادراکی ناشی از این فعل و انفعالات در سطح بدن، در دو بعد مثبت و منفی نیز قرار دارند۳ که دامنه تغییر این دو بُعد ارزشی، ظاهراً بر مبنای میزان

1.. این در حالی است كه انگیزه‌ها غالباً تحت تأثیر رویدادهای درونی (مثلاً نوعی عدم تعادل زیستی) بروز می‌كنند و طبیعتاً معطوف اشیای خاصّی مانند غذا، آب و جفت جنسی در محیط هستند.

2.. همان، ص ۳۶۷.

3.. روان‌شناسی مثبت، ص ۳۴.

  • نام منبع :
    لذّت و شادکامي از ديدگاه اسلام
    سایر پدیدآورندگان :
    مهدی عباسی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 8522
صفحه از 179
پرینت  ارسال به