157
لذّت و شادکامي از ديدگاه اسلام

به میزان لذّت [طلبی]، غصّه خوردن وجود دارد.
اتفاقاً این خصوصیت، بر ویژگی افراد افسرده نیز تطبیق می‌کند. آرون بک، معتقد است که افراد افسرده بدین دلیل افسرده‌اند که در نحوه فکرشان خطا می‌کنند یا به راه مبالغه می‌روند. شخص افسرده، نظری منفی در باره خود، دنیا و آینده‌اش دارد. طبق نظر بک، این شناخت‌های منفی و نه سایر چیزهای پیرامون شخص، علّت افسردگی‌اند. ممکن است برای یک حمله افسردگی، حوادث بیرونی، عامل تشدید کننده‌ای باشند، ولی حتی در آن صورت نیز آنچه شخص در باره آن حادثه فکر می‌کند و نه آن حادثه به خودی خود، می‌تواند عامل ایجاد کننده افسردگی باشد.
روند این تغییرات به این شکل است که شخص افسرده، خود را به عنوان یک «بازنده»، یک «نامناسب» می‌بیند، و همواره تصوّر می‌کند که کمترین مقدار چیزی را به دست آورده است و شایستگی بهتر از آن را نیز ندارد. اتّفاقاً عقیده بک، بر این است که احساس بازنده بودن، اغلب نتیجه هدف‌ها و خواسته‌های بلند غیر منطقی است و این، عامل اصلی این احساس محسوب می‌شود.۱
و در آخر، جالب است بدانید که افراد افسرده، به دلیل مبتلا بودن به این نوع اختلال، در پاسخ به موقعیت‌های لذّت‌بخش، از توانایی طبیعی برخوردار نیستند. مثلاً در برابر فعالیت‌های دل‌خواهی که در حالت طبیعی لذّت‌بخش‌اند، پاسخشان بی‌حوصلگی است. و در برابر انگیزه‌های

1.. آسیب‌شناسی روانی، ج ۱، ص ۳۹۲.


لذّت و شادکامي از ديدگاه اسلام
156

چنین احساساتی که در سطحی، نشانه افسردگی فرد هستند ـ ، اغلب پس از شکست‌ها یا فقدان‌هایی در زندگی پدید می‌آیند؛ افسوس خوردن بر گذشته‌ها و بر آنچه که فرد دوست داشت بدان برسد یا امید آن را داشت که بدستش آورد، امّا نشد! طبق بیان شریف امام علی علیه السلام، این حسرت، ویژگی شهوترانی است:
عجباً للعاقل كيف ينظر إلي شهوة يعقبه النظر إليها حسرة.۱
تعجب از عاقل! چگونه به شهوت توجّه می‌کند، در حالی که نتیجه این توجّهش، چیزی جز حسرت خوردن نیست.
تعجّب از شخص عاقل، ناظر به این مطلب است که عاقل، به دلیل رفتار کردن بر اساستعقّل و تفکّر صحیح، پیامدهای حسرت‌انگیز شهوترانی را در نظر می‌گیرد و با این فرض، خود را از افتادن در دام هوا و هوس حفظ می‌نماید. لذا هر نوع نظر به هوا و هوس، ناشی از روش تفکّر و تعقل فرد است. در فرآیند شکل‌گیری اندوه ناشی از ناکامی در شهوترانی، نوعی خطای در تفکّر و تعقّل وجود دارد، وگرنه شخصی که در تفکّراتش دچار چنین خطایی نمی‌شود، هرگز به هوس‌هایش به عنوان نیازهای کاذب اعتماد نمی‌کند، به خلاف افرادی که به هوس‌های خود اعتنا می‌کنند؛ گرچه در پاسخ به هوس‌ها، آن هم در بعضی مواقع، لذّت می‌برند، امّا به دلیل عدم ظرفیت مناسب در این نوع لذّت‌جویی، هر چه قدر به آنها توجّه می‌کنند، به همان میزان، دچار اندوه ناشی از ناکامی می‌گردند. امیر مؤمنان علیه السلام می‌فرماید:
بقدر اللذّة يكون التغصيص.۲

1.. بحار الأنوار، ج ۱، ص ۱۶۱.

2.. غرر الحكم، ح ۴۲۵۴.

  • نام منبع :
    لذّت و شادکامي از ديدگاه اسلام
    سایر پدیدآورندگان :
    مهدی عباسی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 8732
صفحه از 179
پرینت  ارسال به