انسان ایجاد میکنند و اشتباهات ناشی از اینها، تاریکیهایی هستند یکی تاریکتر از دیگری!
با توجّه به این مطالب، راز برخی از حقایق در این جا روشن میشود که شهوت، مخلوق باری تعالی و نسبت به کفر و ایمان، خنثاست. این انسان است که به اختیار خود، زمینه را برای تحریک شهوت ایمان یا شهوت کفر فراهم میسازد و از این طریق، به صراط حق یا باطل، گرایش پیدا میکند. امام صادق علیه السلام در پاسخ به سؤالی در باره خلقت معرفت و انکار، فرمود:
همانا شناخت حق، مخلوقی است در قلب انسان که خدا آن را [به شکل شهوت ایمان] قرار داده، همچنان که انکار حق را [به شکل شهوت کفر] در قلب انسان خلق نموده است. در این جهت، بندگان خدا هیچ دخالتی ندارند و فقط میتوانند با اختیار خود، آنها را انتخاب کنند و به دست آورند. لذا به وسیله شهوت ایمان، شناخت حق را کسب میکنند و به واسطه آن، در زمره مؤمنان و عارفان قرار میگیرند. و با شهوت کفر، انکار حق را انتخاب میکنند و به این طریق، در زمره کفّار و منکران حق و گمراهان قرار میگیرند. البته توفیق هدایت یا گمراهیای که نصیب ایشان شده، به واسطه ابزار [شهوت ایمان و شهوت کفر]ی است که خدای متعال در اختیار آنان قرار داده است. لذا به خاطر اختیار و اکتساب یکی از این دو راه است که خداوند، بندگان را مجازات میکند و یا ثواب میبخشد.۱