139
لذّت و شادکامي از ديدگاه اسلام

الشهوات مصائد الشيطان.۱
شهوات، دام‌های شیطان است.
از آن جا که گم‌راهی در هر سطحی، نشان از کفر دارد،۲ خطر گم‌راهی در دام شهوات نیز از این جهت است. از این رو، طبق فرمایش امیر مؤمنان علیه السلام شهوات، از «ارکان کفر» معرفی شده‌اند:
أركان الكفر أربعة: الرغبة و الرهبة و الغضب و الشهوة.۳
پایه‌های کفر، چهار چیز است: خواهش نفسانی، رهبانیت، غضب و شهوت.
امّا پرسشی در این جا مطرح می‌شود که: «چگونه شهوت منشأ کفر قرار می گیرد، در حالی که هیچ جایگاهی پست‌تر از کفر نیست؟». پاسخ در خطراتی است که هنگام تحریک شهوت، انسان را تهدید می‌کند. یکی از پایه‌های کفر، شبهه است؛ یعنی چیزی که شبیه حق است.۴ زمانی که

1.. غرر الحكم، ح ۵۸۳ و ۲۱۲۱.

2.. طبق بیان علاّمه طباطبایی در المیزان، هر گم‌راهی‌ای کفر است، همچنان که عکسش نیز چنین است؛ یعنی هر کفری، گم‌راهی است، به شهادت آیۀ (و من یتبدل الکفر بالایمان فقد ضل سواء السبیل)
؛ و کسی که کفر را با ایمان عوض کند، راه میانه (مستقیم) را گم کرده است (سورۀ بقره، آیۀ ۱۰۸). همچنین آیۀ (ان لا تعبدوا الشیطان انه لکم عدو مبین، و ان اعبدونی هذا صراط مستقیم و لقد اضل منکم جبلاً کثیرا)
؛ و شیطان را نپرستید که دشمن آشکار شماست؛ بلکه مرا بپرستید که این است صراط مستقیم، در حالی که او جمع کثیری از شما را گم‌راه کرده است. (سورۀ یس، آیۀ ۶۲). آیۀ اوّلی، کفر را گم‌راهی، و دومی، گم‌راهی را کفر و شرک می‌داند ... . (ترجمة المیزان: ج ۱، ص ۴۷).

3.. مستدرك الوسائل، ج ۱۱، ص ۳۶۹.

4.. امیر مؤمنان علیه السلام: «و انما سمیت الشبهة شبهة لانّها تشبه الحق»
(نهج البلاغة، خطبۀ ۳۸).


لذّت و شادکامي از ديدگاه اسلام
138

قوای نفسانی‌ای مانند شهوت، ابزار و وسیله‌ای هستند در اختیار انسان که سیستم حیاتی وی را هدایت می‌کنند و همان طور که پیش از این بیان شد، احساس خوشایند لذّت در جهت هدایت این سیستم، نقش ترغیب و تنظیم را به عهده دارد؛ امّا گاهی اوقات، به این وسیله، به عنوان «هدف» نگاه می‌شود و به جای استفاده از آن در مسیر رسیدن به شادکامی، تمامی ابعاد زندگی به پای آن ریخته می‌شود، غافل از این که لذّتی که من و شما احساس می‌کنیم، ذرّه ناچیزی از لذّت‌های برتر، خالص و پایداری است که در منزلگاه سعادت و شادکامی نصیبمان می‌شود. این مقدار لذّتی که از آن بهره‌مند می‌شویم، خود برای راهنمایی و ترغیب به سوی آن لذّت پایدار است. به این ترتیب، شهوت، به عنوان یک ابزار، منشأ گم‌راهی قرار می‌گیرد. امام علی علیه السلام می‌فرماید:
ضلال النفوس بين دواعی الشهوة و الغضب.۱
نفس‌ها میان تحریکات شهوت و غضب، دچار گم‌راهی می‌شوند.
شهوت، قوّه‌ای است از قوای نفس که اصل آن، نکوهیده نیست؛ امّا زمانی که سایه هوای نفس بر آن افکنده می‌شود، به نیرویی برای هوا و هوس۲ و دامی برای شیطان تبدیل می‌شود. از این رو، یکی از مواقعی که شیطان برای گم‌راه کردن بندگان خدا از راه مستقیم، اطراف انسان پرسه می‌زند، زمانی است که شهواتْ برانگیخته می‌شوند. از این رو، امیر مؤمنان علیه السلام می‌فرماید:

1.. غرر الحكم، ح ۵۹۱۰.

2.. امام الصادق علیه السلام: «و الهوی عدو العقل، و مخالف الحق، و قرين الباطل، و قوة الهوی من الشهوات...»
(مستدرک الوسائل، ج ۱۱، ص ۲۱۲).

  • نام منبع :
    لذّت و شادکامي از ديدگاه اسلام
    سایر پدیدآورندگان :
    مهدی عباسی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 8773
صفحه از 179
پرینت  ارسال به