از اين دارد؟ نسبت چنين شخصي در آن حالاتْ با حيوان، چگونه خواهد بود؟

ـ نشانه‌های غفلت

از آنچه بيان شد، مي‌توان نتيجه گرفت كه غفلت، عارضه‌اي است که به توجّه، اعتنا و اهميت دادن فرد به واقعيات مربوط می‌شود؛ واقعياتي كه سعادت و شادكامي فرد در گروِ آنهاست. لذا زماني كه انسان، به ظلمت غفلت و بي‌خبري مبتلا مي‌شود، دچار مشكلاتي مي‌گردد كه در برخي احاديث، به عنوان «نشانه‌هاي غفلت»، از آنها یاد می‌شود. لقمان حكيم در پند و اندرزهاي خود، سه نشانه غفلت را بيان كرده است:
و للغافل ثلاث علامات: السهو و اللهو و النسیان.^۱
برای انسان غافل، سه نشانه هست: اشتباه، سرگرمی و فراموشی.
طبيعي است، فردي كه هدفش لذّتراني است، به لوازم لهو و سرگرمي، تمايل بيشتري دارد و وقت خود را بيش از ديگران به كارهاي سرگرم كننده صرف مي‌كند. به علاوه، كسي كه به موضوعي توجّه كامل ندارد، در باره آن، دچار خطا و فراموشي بيشتري مي‌شود. همچنان كه افراد لذّتران نسبت به دنيا و موضوعات آن، دچار چنين غفلتي مي‌شوند.
زندگي به عنوان موضوعي واقعي، بسيار جدّي است و بنا به نتايج و پيامدهاي آن، از اهميت زيادي برخوردار است. چند صباحی که انسان در این دنیا زندگی می‌کند، در مقایسه با توشه‌ای که باید برگیرد، فرصت

و كري و سرانجام گم‌راهي مي‌شود.^۱ بنا بر اين مي‌توان «غفلت‌زدگي» را به عنوان يكي از پيامدهاي ناگوار شهوتراني دانست.
امّا در غفلت‌زدگيِ ناشي از شهوتراني، چگونه انسان كور و كر مي‌شود؟ پاسخ روشن است. خداوند، قلب و چشم و گوش را در اختيار انسان قرار داده تا در مسير شناخت، از آنها استفاده نمايد؛ ولي شخصي كه مغلوب شهوت شده است، در تشخيص درست از نادرست، نمي‌تواند از آنها استفاده كند؛ چرا كه لذّت، هيجاني جذّاب و خوشايند طبع انسان است و او را سرگرم و حيران خود مي‌كند.^۲ انگيزه‌هاي شهواني، توجّه فرد را به سوي خود مي‌كشانند و فرصتي را باقي نمي‌گذارند تا فرد در باره پيامدهاي ناگوار رفتارش تفكّر كند^۳ و به راه‌هاي ديگر شادكامي توجّه نمايد. لذا كسي كه سرگرم هواي نفس شود، در آن لحظات، از ابزار شناخت بي‌بهره است؛ گويي اصلاً چيزي نمي‌شنود و چيزي نمي‌بيند. آيا حالاتي كه يك انسان مست تجربه مي‌كند و يا حالاتي كه از مصرف مواد و داروهاي روان‌گردان در فرد ايجاد مي‌شود، نتيجه‌اي غير