111
لذّت و شادکامي از ديدگاه اسلام

سايه اينها، از هر آنچه كه برترين و پايدارترين لذّت را عطا مي‌كند، حالات خوشايندي را تجربه كنيم. حال اگر چیزی، محروميت از نعمت‌های ارزشمندی را موجب شود، نسبت به آن، چه واکنشی باید انجام داد؟ اتفاقاً هوای نفس و شهوات چنین جایگاهی دارند و با توجّه به احادیث، به این نتیجه می‌رسیم که پرداختن به لذّت‌های پست و ناپایدار ـ که مرکبشان هوای نفس و شهوترانی است ـ ، عامل و باعث محرومیت هستند. از این رو، امام زین العابدین علیه السلام در بخشی از دعای خود، از هوای نفس و شهوات، این چنین شکایت می‌کنند:
... عملی أهلكنی و هوای أردانی و شهواتی حرمتنی ... .۱
... عملم مرا هلاک کرد و هواي نفسم مرا به هلاكت افكند و شهواتم مرا محروم كرد ... .
خطراتی که در آموزه‌های اسلامی نسبت به شهوترانی گوشزد شده است، به همین محرومیت‌ها اشاره دارند. البته برخی از این محرومیت‌ها متوجّه همین دنیا هستند: محروميت از شناخت واقعیت؛ محروميت از سلامت جسمي و رواني؛ محروميت از درك لذّات واقعي؛ محرومیت از آسایش زندگی؛ محرومیت از امنیت اجتماعی؛ و سرانجام، محرومیت از آسایش اخروي.

۱. محروميت از شناخت

انسان، در کارهایی که انجام می‌دهد، بر اساس سه عنصر: میل، قدرت و آگاهی حرکت می‌کند. این سه، زمینه را برای اختیار و حرکت انسان فراهم می‌سازند. اگر انسان را به خودرویی تشبیه کنیم، می‌توانیم عنصر میل را

1.. الصحيفة السجادية، ص ۳۰۴.


لذّت و شادکامي از ديدگاه اسلام
110

امّا چگونه مقدّمات نابودی می‌توانند لذّت‌بخش باشند، در حالی که آفات را به زندگی فرد سرازیر می‌کنند؟ امام زین العابدین علیه السلام می‌فرماید:
كيف تهنأ بالشهوات، و هی مطيه الآفات؟!۱
چگونه از شهوات لذّت می‌بری، در حالی که شهوات، مرکبی هستند به سوی آفات؟!
این است آغاز و پایان مَرکب لذّترانی و پیروی از شهوات؛ اوّلش وارد شدن در فتنه و بدي، و بعد اسير شدن در دام پیامدهای آن و تحمّل رنج و سختي، و آخرش، مبتلا شدن به آفات مفسد و ویرانگر و سرانجام، افتادن در دام هلاكت. شایسته است برای رهایی از این سرانجام خطرناک، مراقب افسار گسیختگی مَرکب لذّترانی و غلبه شهوات باشیم؛ همچنان‌که مولای متّقیان این موضوع را گوشزد می‌کنند:
إيّاكم و غلبة الشهوات علی قلوبكم، فإن بدايتها ملکة و نهايتها هلكة.۲
آگاه باشید نسبت به غلبه شهوات بر دل‌هایتان؛ چرا که ابتدای آن، اسیر شدن [در دام پیامدهای آن] است و سرانجام آن، هلاکت.

ب. محروميت‌های ناشی از لذّترانی

گفتيم که هر انساني فطرتاً خواهان لذّت است و از درد و رنج گريزان. لذّت از آن جهت كه سازگار با طبع آدمي و خوشايند اوست، برايش مطلوب است. لذا لذّت، از سنخ بهره‌مندي است؛ بهره‌مندي از چيزهايي كه لذّت‌آورند. ما همگي مي‌خواهيم از سلامت جسمي و روحي، آسودگي در معيشت، و امنيت رواني و اجتماعي بهره‌مند باشيم تا در

1.. الصحيفة السجادية، ج ۲، ص ۵۱۲.

2.. ميزان الحكمة، ح ۶۶۹۶.

  • نام منبع :
    لذّت و شادکامي از ديدگاه اسلام
    سایر پدیدآورندگان :
    مهدی عباسی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 8215
صفحه از 179
پرینت  ارسال به