101
لذّت و شادکامي از ديدگاه اسلام

امّا وقتي اوج لذّت را پشت سر گذاشت، درّه‌اي را رو به روی خود مي‌بيند كه پايين آمدن از آن، بسيار دشوار است. امام كاظم علیه السلام در حديثي به عبد الرحمان بن حجّاج فرمود:
اتق المرتقی السهل إذا كان منحدره وعراً ... .۱
از بلندی‌ای كه بالا رفتن از آن، آسان است و پايين آمدنش دشوار، بپرهيز!
امام صادق علیه السلام نیز مي‌فرمود:
لا تدع النفس و هواها، فإن هواها فی رداها، و ترك النفس و ما تهوی أذاها ....۲
نفس را با هوسش وامگذار؛ زيرا هوای نفس، باعث نابودیِ آن است و رها كردن نفس با آنچه هوس می‌كند، براي آن، مايه درد و رنج است ... .
كودكي كه نردباني را در مقابل خود مي‌بيند، بدون توجّه به خطر ارتفاع، تمايل پيدا مي‌كند که از آن بالا رود. هنگام بالا رفتن، نگاهش فقط متوجّه پلّه‌هاي رو به رویش و فاصله‌هاي كوتاه پلّه‌هاست. در حالی که از پشت سر گذاشتن پلّه‌ها یکی پس از دیگری لذّت می‌بَرَد، ناگهان در بالای نردبان، نگاهش به كلّ ارتفاع زير پايش می‌افتد. این‌جاست که هراسان، به گریه و زاری می‌افتد.
آن نيرويي كه انسان را دعوت مي‌كند تا از بلندي‌های آسان‌نما، بالا برود، هوای نفس است. پاسخ دادن به آن، مواجه شدن با پرتگاه لذّتراني است؛ پرتگاهي که در هنگام بالا رفتن از بلندي لذّتراني، هيچ اثري از آن

1.. بحار الأنوار، ج ۷۰، ۸۹.

2.. همان جا.


لذّت و شادکامي از ديدگاه اسلام
100

فرد براي محو كردن آثار آن، مانند يك بنده، حاضر است که هر كاري انجام دهد. به اين ترتيب، وارد مرداب فتنه‌ای خواهد شد که با دست خود، رنج و فساد و هلاکت خود را رقم زده است.

۲. ابتلا به رنج و سختی

در برخي روايات، هواي نفس، اساس هر رنج و سختی‌ای شمرده شده۱ و پیروی از شهوات، به عنوان بدترين دردها معرّفي شده است.۲ در حالي كه آنچه با پيروي از هواي نفس يا شهوتراني، به ذهن انسان خطور مي‌كند، لذّتراني است. پیش از این بيان كرديم که مطلوب نبودن لذّتِ حاصل از شهوتراني، به دليل پیامدهایی است كه بر آن عارض شده و باعث حذف دو صفت لذّت مطلوب (پايداري و شدّت) از آن گرديده است. بنا بر اين، در پیروی از هواي نفس، لذّت وجود دارد؛ امّا به قيمت مبتلا شدن به سختي‌ها و رنج‌هاي بسيار. از اين رو، هيچ خيري در لذّتي كه موجب پشيماني شود و شهوتي كه به دنبالش درد و رنج باشد، وجود ندارد.۳
اصولاً وقتي انسان از تپّه‌اي بالا مي‌رود، سختي بيشتري را نسبت به پايين آمدن از آن تحمّل مي‌كند و حداقل، نيروي بيشتري را صرف مي‌كند؛ امّا اگر اين بلندي، به درّه‌اي خطرناك منتهي شود، قضيه به عكس خواهد بود. در این موقعیت، انسان آرزو مي‌کند كه اي كاش از اين بلندي بالا نيامده بود تا مجبور شود از سرازيريِ اين چنين خطرناكی پايين رود! لذّت‌هاي فريبنده، مانند بالا رفتن از بلندي‌ای هستند كه انسان در حال بالا رفتن از آنها، هيچ گونه سختي و مشقتي احساس نمي‌كند؛

1.. امير مؤمنان علیه السلام: «الهوي اس المحن»
(غرر الحكم، ح ۱۰۴۸).

2.. امير مؤمنان علیه السلام: «ألإنقياد للشهوة أدوأ الداء»
(همان، ح ۱۴۵۸).

3.. امير مؤمنان علیه السلام: «لا خير فی لذّة توجب ندماً و شهوة تعقب ألماً»
(همان، ح ۱۰۹۰۱).

  • نام منبع :
    لذّت و شادکامي از ديدگاه اسلام
    سایر پدیدآورندگان :
    مهدی عباسی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 8217
صفحه از 179
پرینت  ارسال به