85
لذّت و شادکامي از ديدگاه اسلام

لیکن چون قصدی غیر از وصول به سعادت و کامیابی از لذائذ پایدار دارد، نصیبش، جز همان لذّت گذرا نخواهد بود.۱
وقتی هدف غایی برای اعمال انسان، رسیدن به لذّت‌های آنی شد، استفاده از هر ابزاری برای رسیدن به مقصود، مباح می‌شود. این جاست که انسان، دچار افراط و مطیع نفس امّاره می‌شود و راه‌های درک لذّت، دچار انحرافاتی می‌گردد که به دلیل خارج شدن از مسیر طبیعی خود، آلوده به یک سری ویژگی‌ها و آثار، منفی، آلوده می‌شود که ضرر و زیانش، متوجّه خود انسان است. چه ضرری بالاتر از این که عقل، از زندگی انسان، رخت بر بندد؟ امیر مؤمنان در این باره می‌فرماید:
ذهاب العقل بین الهوی و الشهوة.۲
غوطه‌ور شدن در میان هوای نفس و شهوات، باعث از بین رفتن عقل (قدرت تفکّر و تدبّر) می‌شود.
بنا بر عارض شدن چنین خصوصیاتی، لذّت‌طلبی، تبدیل به امری ضدّ ارزش و نکوهیده می‌گردد.
بنا بر این، آنچه از مذمّت هوای نفس و لذّات دنیوی می‌شنویم، منصرف به مواردی است که همراه با خصوصیات، آثار و پیامدهای

1.. «ینبغی أن یعلم أن ما تهواه النفس کلّه مذموماً و ما لا تهواه النفس لیس کلّه ممدوحاً، بل المعیار ما مر فی باب ذمّ الدنیا و هو أن کلّ ما یرتکبه الإنسان لمحض الشهوة النفسانیة و اللّذة الجسمانیة و المقاصد الفانیة الدنیویة، و لم یکن الله مقصوداً له فی ذلک، فهو من الهوی المذموم، و یتّبع فیه النفس الأمّارة بالسوء، و إن کان مشتملاً علی زجر النفس عن بعض المشتهیات أیضاً کمن یترک لذیذ المأکل و المطعم و الملبس، و یقاسی الجوع و الصوم و السهر للاشتهار بالعبادة، و جلب قلوب الجهّال» (بحار الأنوار، ج ۷۶، ص ۸۴ ـ ۸۵).

2.. مستدرک الوسائل، ج ۱۱، ص ۲۱۱.


لذّت و شادکامي از ديدگاه اسلام
84

۲. ملاک نکوهش لذّات

شکّی نیست آنچه نفس بدان تمایل پیدا می‌کند، به صرف تعلّق به هوای نفس، نمی‌تواند مذموم و نامطلوب باشد؛ بلکه طبق بیان مرحوم مجلسی، معیار، همان است که در باره مذمّت دنیا، بیان می‌شود. یعنی هر آنچه انسان، فقط با هدف ارضای شهوات و رسیدن به لذّات جسمانی و مقاصد فانی، به سوی آن می‌رود و مرتکب می‌شود، هوای مذموم، محسوب می‌شود. در چنین هدفی، نیّت حرکت به سوی سعادت و تقرّب به پروردگار، جایی ندارد. مرحوم مجلسی، در این باره می‌گوید:
دنیا و آنچه از قبیل غذاهای لذیذ، نوشیدنی‌های گوارا و همسران زیبا که در اختیار انسان قرار دارند، ابزاری برای بهره‌مندی از نعمت‌های الهی، در راه رسیدن به سعادت هستند. لذا نمی‌توان به عنوان هدف به آنها نگاه کرد. حال صرف توجّه به ارضای مطلق شهوات و رسیدن به لذّات جسمانی، نه حرکت در مسیر سعادت، بلکه تبعیّت از همان نفس امّاره است.
در بعضی موارد، چیزی که متعلّق هوای نفس قرار می‌گیرد خود، اجتناب کردن از برخی لذائذ است. مانند کسی که لذّت‌های خوردنی و پوشیدنی را ترک می‌کند و با گرسنگی و روزه‌داری و شب زنده‌داری خود را به سختی می‌انداز؛ امّا با این نیّت که در نظر مردم، شهرت عبادت پیدا کند و البته در جهت جلب دل‌های افراد نادان به سوی خود، همچنان که این گونه موارد را در برخی مرید و مراد بازی‌ها می‌توان مشاهده کرد. در این جا اگر چه فرد از مشتهیات و لذائذ خویش، از قبیل غذاهای لذیذ و پوشیدنی‌های لطیف و خواب عمیق، اجتناب می‌کند،

  • نام منبع :
    لذّت و شادکامي از ديدگاه اسلام
    سایر پدیدآورندگان :
    مهدی عباسی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 8659
صفحه از 179
پرینت  ارسال به