به طور کلّی، مطالعه انگیزش، به فرآیندهایی مربوط می‌شود که به رفتار، انرژی و جهت می‌دهند. این فرآیندها، یا از نیروها و کشاننده‌های درونی فرد، ناشی می‌شوند و یا مربوط به محیط‌اند. همان طور که در نمودار زیر، نشان داده شده است، یکی از این فرآیندها، «هیجانات» هستند که با انگیزه، به عنوان تجربه‌ای درونی، مرتبط‌اند؛ یعنی به گرایش‌های نزدیک یا دور افراد، نیرو می‌بخشند. به همین گونه، تجربه درونی لذّت، به عنوان فرآیندی هیجانی، به گرایش‌های جذب یا دفع فرد در جهت تولید رفتاری خاص، نیرو می‌دهد.^۱

این افعال که صلاح و قوام حیات انسان به آنهاست، محرّکی از نفس طبیعت، مقرّر کرده است تا وی را تحریک نماید و به سوی انجام دادن آن بکشد.
تشنگی و گرسنگی تمایل به رفتارهای جنسی و دیگر حالاتی که انسان در مواقع متعدّد احساس می‌کند، حکایت از نیاز او دارند. نیاز، نشان دهنده حالتی در موجود زنده است که به سبب آن حالت، تعادل موجود زنده به هم می‌خورد.^۱ عدم تعادل، باعث ایجاد تنش و فشار در سطح بدن و روان است. در صورتی که نیازها، برطرف شوند، این تنش، از بین می‌رود و فرد، حالت خوشایندی را تجربه خواهد کرد. اگر انسان‌ها، دائماً دغدغه رفع نیازهای جسمی و روانی خود را دارند، به این دلیل است که از تنش و فشار حاصل از نیاز، فراری‌اند و لذّت را بر درد، ترجیح می‌دهند.

۳. نقش انگیزشی لذّت در علم روان‌شناسی

یکی از اهداف مقطعی علم روان‌شناسی، شناخت چرایی و چگونگی رفتارهایی استکه از یک فرد، سر می‌زند. در این جهت، نظریات قابل توجّهی در علم روان‌شناسی، با محور قرار دادن «انگیزش» و «هیجان»، مطرح شده است. فایده این گونه نظریه‌ها، این است که به روان‌شناس، امکان می‌دهد که آنچه را به رفتار شخص، نیرو و جهت می‌دهد، توجیه و تبیین نماید؛ همان انگیزه‌ای که به یک ورزشکار، نیرو می‌دهد و یا رفتار دانشجویی را به سوی هدف خاصّی سوق می‌دهد.