17
لذّت و شادکامي از ديدگاه اسلام

لذّت‌های جسمانی، از طریق حواس، حاصل می‌شوند. احساس‌هایی که از رفتارهای جنسی، عطرهای خوش و چاشنی‌های خوش‌مزه، بروز می‌کنند، در این مقوله قرار می‌گیرند. برعکس، لذّت‌های عالی‌تر از فعّالیت‌های پیچیده‌تر به دست می‌آیند و احساس‌هایی، مانند: سعادت، شَعَف، راحتی، سرخوشی و شادمانی را شامل می‌شوند.۱ برای این که جایگاه لذّت به عنوان یک هیجان مثبت، روشن گردد، لازم است به هیجانات مثبت، نظری دقیق‌تر داشته باشیم.

د. لذّت و هیجانات مثبت

هیجانات، پاسخ‌های زیستی هستند که واکنشهای فیزیولوژیکی بدن را برای سازگاری، آماده می‌سازند.۲ در نتیجه بدن ما هنگام هیجان زدگی طوری فعال می‌شود که با حالت بی هیجانی فرق دارد؛ افزایش ضربان قلب، عضلات تنیده و تنفس سریع، و در موارد دیگر سستی عضلات یا رخوت خوشایندی را تجربه می‌شود. از ویژگی‌های هیجانات، چند وجهی بودنشان است؛ به این معنی که از سویی حالتهای عاطفی ـ ذهنی هستند و باعث می‌شوند تا به شیوه خاصّی احساس کنیم و برای مثال، خشمگین شویم یا شادمان شویم و یا احساس خوشایند لذّت را تجربه نماییم۳ و از سوی دیگر، مانند انگیزه‌های اساسی می‌توانند رفتار را فعّال سازند و هدایت کنند، و ممکن است با رفتار برخاسته از انگیزش، همراه باشند. برای مثال،

1.. روان‌شناسی مثبت، ص ۳۲ ـ ۳۳.

2.. انگیزش و هیجان، ص ۳۰۲.

3.. همان‌جا.


لذّت و شادکامي از ديدگاه اسلام
16

بنا بر این، با توجّه به آنچه گفته شد، می‌توان حالت خوشایندی را که در لحظه خوردن داروی تلخ، به امید بهبود در انسانْ پدیدار می‌گردد، لذّت نامید، با این تفاوت که افق این لذّت، نسبت به لذّت‌های جسمانی یا حسّی (مانند: خوردن غذایی خوش‌مزه یا رفتارهای جنسی)، بالاتر است؛ چرا که این نوع لذّت، در سطحی بالاتر از قوّه حسّی، درک می‌شود. از این رو، در برخی مباحث،۱ از این نوع لذّت‌ها، با عنوان «لذّت‌های عالی»، یاد کرده‌‌اند.

ج. لذّت، در روان‌شناسی

لذّت، در علم روان‌شناسی در حوزه هیجانات، بررسی می‌شود. در بعضی نظریات مربوط به مباحث هیجان، از لذّت به عنوان یک هیجان، یاد کرده‌اند. برای مثال، پل اکمن،۲ شش هیجان مجزّا را معرّفی کرده که یکی از آنها، لذّت است. این هیجانات، عبارت‌اند از: ترس، خشم، غم، نفرت، لذّت و تحقیر.۳
سلیگمن، با عنوان «شادمانی اصیل»، هیجانات مثبت را در سه مقوله، طبقه‌بندی می‌کند: آنهایی که با گذشته، حال و آینده، پیوند دارند.۴ وی هیجانات مثبت مرتبط با حال را در دو طبقه متمایز، بیان می‌کند: لذّت‌های آنی و رضامندی‌های پایدارتر.
لذّت‌ها، هم لذّت‌های جسمانی و هم لذّت‌های عالی‌تر را شامل می‌شوند.

1.. روان‌شناسی مثبت علم شادمانی و نیرومندی‌های انسان، ص ۳۲.

2..Ekman, p.

3.. انگیزش و هیجان، ص ۳۵۸.

4..Authentic Happiness.

  • نام منبع :
    لذّت و شادکامي از ديدگاه اسلام
    سایر پدیدآورندگان :
    مهدی عباسی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 8811
صفحه از 179
پرینت  ارسال به